Афғонистонда болалар қўғирчоқлари савдоси кескин ман этилди

Қандаҳор шаҳрида болалар учун мўлжалланган қўғирчоқлар ва одам ёки ҳайвон шаклидаги кичик ҳайкалчаларни сотиш тўхтатилди. Бу қадам маҳаллий манбаларга кўра диний асосларда қабул қилингани айтилмоқда.

Сотувчиларнинг айтишича, ҳудуддаги маънавият ва фазилат посбонлари дўконларни бир неча бор айланиб, шундай турдаги ўйинчоқларни савдодан олиб ташлашни талаб қилган. Улар бу буюмларни “ҳаром” деб аташгани ва сотишга рухсат йўқлигини қатъий билдиришган.

Дўкончиларнинг таъкидлашича, тақиқ фақат қўғирчоқлар билан чекланмайди; инсон ёки ҳайвон сурати, шакли туширилган бошқа ўйинчоқлар ҳам рўйхатга киритилган. Бундай товарлар “идолга ўхшаш” деб баҳоланаётгани маълум қилинмоқда.

Амалдорлар расмий изоҳ бермагани айтилса-да, маҳаллий бозорлардаги савдогарлар ҳолатни жуда жиддий қабул қиляпти. Улар айни пайтда савдо шундоқ ҳам суст экани, ушбу қарор эса тушумни янада пасайтирганини айтишмоқда.

“Юзолардан ҳайкалларчагача — нимада жон тасвири бўлса, олиб ташланг”, деган маънода кўрсатмалар берилгани ҳақида дўкончилар унинг ўзига хос шошилинч рейдлар орқали билдирилганини таъкидлашмоқда. Айримлар қўрқув туфайли исмини ошкор этмаяпти

Садозо Даний атрофидаги бозорларда морал посбонлари такрорий текширувлар ўтказгани айтилади. Кўҳна бозор қаторларидаги игрушка дўконлари ҳозир бўшай бошлагани, рафларда фақат шарлар, қоғоздан ясалган безаклар ва техник жиҳатдан “тасвирсиз” буюмлар қолдирилаётгани тўғрисида маълумотлар келмоқда.

“Бу ўйинчоқлар ҳаром, сотолмайсиз”, деган оғзаки ҳолдаги кўрсатмалар бир неча маротаба такрорлангани айтилади. Талабга бўйсунмаган дўконларга маъмурий чора бўлиши мумкинлиги ҳақида огоҳлантиришлар берилгани таъкидланмоқда.

Тақиқ тўғрисидаги хабар тарқалгандан кейин, кўплаб савдогарлар қимматроқ қўғирчоқ ва фигуркаларни омборга яшириш ёки бутунлай бошқа вилоятларга юбориш йўлини ўйлаяпти. Савдо чекланиши уларнинг оилавий даромадига зарба экани айтилаётир.

Қўғирчоқлар савдоси Қандаҳор иқтисодиётининг катта қисми эмасди, аммо болалар бозоридаги айланма маблағни тўлдириб турувчи доимий кичик канал эди, дея таъкидлайди маҳаллий манбалар. Энди бу канал қисқаряпти.

Савдо йўқолса, нархлар ҳам кескин ўзгаради: қўлда қолган товарлар яширин айланишга ўтиши, ёки умуман қиммат-арзон демай чириб кетиши мумкин. Сотувчиларнинг ўзлари ҳам қайси йўлни танлашни билмаётганини айтишмоқда.

Хусусий ишлаб чиқарувчилар билан шартномалар қиладиган хирдрочилар анча ногирон аҳволда қолди: заказлар тўхтади, тўловлар кечикмоқда. Айримлар контрактларни бекор қилиш санасини музокара қиляпти.

Мораль қоидаларни назорат қилувчи вазирлик сўнгги йилларда турли тақиқ ва чекловлар орқали қатор ижтимоий соҳаларга аралашиб келмоқда. Мусиқа, суратлар, либослар ва аёллар фаоллигига оид талаблар босқичма-босқич қаттиқлашгани ҳақида халқаро ОАВ бир неча маротаба ёзган.

Айниқса тасвир масаласи эътибор марказида: ҳайкаллар, манекен бошлари ва жонли мавжудот сурати туширилган буюмларга нисбатан талаблар илгари ҳам кескин бўлган. Манекен бошларини ёпиш ёки кесиш ваколатлари қўлланилгани ҳужжатлашган ҳолатлар бор.


Ўтмишда ҳам шунга ўхшаш ёндашув қайд этилган: тарихий даврлардаги бутлар, ҳайкаллар ёки жонли тасвирлар диний дунёқараш билан тўқнашганда рад этилган. Ҳозирги чекловлар ўша қатъий маданий-диний мероснинг давоми сифатида талқин қилаётганлар ҳам бор.

Савдо дўконлари учун энг катта муаммо — омборда қорақчасиз қолган товарни нима қилиш. Четга чиқариш қиммат; маҳаллий бозорда яширин сотиш хавфли. Бозордаги нотинчлик ишончни пасайтиради.


Айрим сотувчилар болаларни хурсанд қиладиган “тасвирсиз” альтернатива излаяпти: конструкторлар, жигсо шаклида геометрик деталлар, қоғоз ўйин тўпламлари. Лекин талаб қўғирчоқ даражасига етмаётгани айтилади.

“Савдо олдинданоқ паст эди, энди умуман тушди. Зўрға тирик қоляпмиз”, деган ички бозор савдогарларидан бири Amu билан суҳбатда айтган. Унинг фикри бошқа кўплаб муштарийсиз қолган дўкон эгаларининг кайфиятини акс эттиради.

Вазиятни енгиллаштириш учун айримлар кичкина чархпалaклар, қоғоз учарлар ва шарли тўпламлар сотишга ўтмоқда. Бироқ бу турдаги товарлар болалар фантазиясидаги қаҳрамонларни алмаштира олмайди, дейишади ота-оналар

Қўғирчоқлар фақат ўйин эмас, боланинг ижтимоий ҳисси ривожида ҳам муҳим рол ўйнайди, деб таъкидлаётган маҳаллий педагоглар билан боғлиқ муҳокамалар ҳам юз бермоқда. Тақиқ узоқ давом этса, болалар тараққиётига таъсири бўладими-йўқми саволлари кўтарилмоқда.

Маҳаллий муҳитда ота-оналар кўпинча ўзи қўлда чигирманинг ёрдамида матодан оддий қуғирчоқ тикишга ўтаётгани айтилади. Бу усул ҳозирча расман тақиқланмаган, аммо жонлиққа ўхшаш тарзда ясалса, баҳс туғдириши мумкин «Замин»ни Telegram’да ўқинг!