Путин рус иқтисодиётини бошқараётганларни силтаб қўйиши керакми?

^{Фото: Google Photos}
Ўтган ой Путин суст ўсаётган Россия ялпи ички маҳсулотини тезлатиш мақсадида бир неча сиёсатчиларни ишдан бўшатди ва 1,6 триллион долларлик иқтисодиётни бошқараётганлар сафини ўзгартирди, деб ёзади The Financial Times нашри.
Эски ёрдамчиси, амалдаги ўринбосари Медведев бош вазирликдан кетди, молия вазири эса қўшимча бош вазир ўринбосари мансабидан маҳрум бўлди.

Қатъиятли бюрократ, яқиндагина мамлакат солиқ тизимини ислоҳ қилган шахс бош вазирлик лавозимига тайинланди. Бундан ташқари, давлат харажатларини кўпайтиришга мойил икки ёрдамчи тайинланди.

Кадрлар ўзгарриши ортидан, коронавирус тасир қилган бўлса-да, мамлакатнинг фонд бозори ўсди. Аммо вазирлар ва маслаҳатчилар Кремл иқтисодий ҳокимиятининг ягона пишанглари эмас. Давлатнинг энг йирик компанияларига раҳбарли қилаётган, қулай ўрнашиб олган элитани кучлироқ силтаб қўйиш самарали сигнал бўлиши мумкин.

Марказий банк ва тўрт давлат фонди орқали Россия ҳукумати мамлакат компанияларининг бештадан тўрттасини – ўнлаб иш берувчи, сармоядор ва кредиторларни назорат қилади. Россияда яшаб, иқтисодиётнинг асосий соҳаларига хўжайинлик қиладиган давлат гигантларининг кредитори ёки мижози бўлмасликнинг иложи йўқ.

Бу улкан корпоратив гигантларни бошқарадиган шахс вазирликларнинг коридорларида юрадиганлардан кўра Кремлга яқинроқдир.
Улкан маблағга эга бу компанияларни бошқараётганларнинг раҳбарлик муддатини ҳаттоки вазирлар билан эмас, Рим папалари билан қиёс қилиш мумкин.

Алексей Миллер – «Газпром» директори. 19 йилдан бери шу мансабда. 58 ёшли Миллер бу мансабга Путин президент бўлгач бир йил ўтиб тайинланган. Унинг ишдан бўшатилиши ҳақида миш-мишлар юради, аммо у ҳамон раҳбарлик курсисида.

Игор Сечин 2012 йилдан бери «Роснефть» раҳбари. Бу компания нефть хом ашёси ишлаб чиқариш борасида дунёда Saudi Aramco’дан кейин иккинчи ўринда.
Виталий Савелев 2009 йилдан бери «Аэрофлот» компанияси тизгинларини сақлаб келмоқда.

Энг йирик Россия банклари Сбербанк, ВТБ раҳбарияти 31 йилдан бери ўзгаргани йўқ. Герман Греф Сбербанкни 13 йил, Андрей Костин ВТБни 2002 йилдан буён бошқариб келмоқда.

Табиийки, бу шахсларнинг барчаси бир умумий хусусият – Кремлнинг ишончи ва қўллаб-қувватлаши бирлаштиради. Шунинг учун ҳам уларнинг алмаштирилиши фақатгина жаноб Путинга боғлиқ.

Путин барқарор ўсишни таъминлаш ниятида экан, бу давлат гигантлари раҳбариятини ўзгартиришга интилиши катта огоҳлантириш бўлади.
Бу компанияларнинг аксари фонд бозори рўйхатидан ўтган ва хусусий сармоядорлар эътироф этганидек, стратегик ўзгаришлардан кўра бозорларга фойдалироқ эришиш даромади афзалроқ эканини сўзсиз тан олади.

Гуруҳлар ортида қудратли иқтисодий кучлар туради. Сбербанк мамлакатнинг энг йирик чакана савдо банки, ВТБ энг йирик корпоратив молия берувчи – бу капитал тақсимотида улкан вазифани бажаради. Ўтган йили «Роснефть» ва «Газпром»нинг биргаликдаги капитал харажатлари 37 миллиард долларни ташкил қилди. Бу эса бюджет харажатларининг еттидан бир қисмидир.

Кадрларни ўзгартириш айниқса компаниянинг юқори босқичларида камдан кам ҳолатдагина янги стратегияларни олиб келавермайди. Бошқа тарафдан, эски раҳбарлар аксар ҳолатларда консерватизм, қотиб қолиш ва турғунлик қопқонига тушиб қолади. Устига устак, кўпинча уларнинг атрофида фойдасиз, раҳбарни мадҳловчи маслаҳатчилар ҳам пайдо бўлишига олиб келади.

Николай Токарев давлатга қарашли монополия – «Транснефть»ни 2007 йилдан бери бошқариб келмоқда. 18 миллиардлик компанияни, унинг қиймати 2016 йилдан бери 18 фоизга пасайиб кетган бўлса-да, бошқариб келмоқда. Ўтган йилда Европага сотилган ифлоз нефть ортидан келиб чиққан низо сабабли ҳам у ишдан олинмади.

Январдаги «тозалов» даврида ҳам Путин «анъанавий» куч ишлатар тизимлар – Мудофаа, Ташқи ва Ички ишлар вазирликларида ҳам ўзгаришлар қилмади. Уларнинг раҳбарияти бирга қўшилганда 32 йилдан бери вазирликларни бошқариб келмоқда.

Бу соҳаларда ўзгариш қилмай туриб ҳукуматни тўлиқ силкитиш, мамлакатни янги йўлга солиш мумкин эмас. Вазирларни алмаштириш бошқа нарса, аммо гигант компанияларнинг раҳбариятини ўзгартириш мамлакатни турғунликдан чиқариши мумкин. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!