Альберт Бандуранинг ўз-ўзига ишонч назарияси

Ўз-ўзига ишонч – шахснинг муайян вазифани бажаришга қодирлигига бўлган ишончидир. Бу ишонч инсоннинг ҳаракатлари, мотивацияси ва эмоционал ҳолатига кучли таъсир кўрсатади.

Асосий ғоя:

• Инсоннинг муваффақиятга эришиш имкониятига ишончи унинг хулқ-атворини белгилаб беради.
  
• Ўз-ўзига ишончи юқори инсонлар мураккаб вазифаларни бажаришга ҳам тайёр бўлади.
  
• Ўз-ўзига ишончи паст инсонлар эса ҳатто оддий вазифалардан ҳам қўрқишлари мумкин.
  

Ўз-ўзига ишончнинг асосий манбалари (4 та):

1. Шахсий тажриба:
- Олдинги муваффақиятли ҳаракатлар → ўз-ўзига ишонч ↑
- Олдинги муваффақиятсизликлар → ўз-ўзига ишонч ↓

Мисол: Бирор вазифани аввал муваффақиятли бажарган инсон, келажакда ҳам ўхшаш ишни қилишга кўпроқ ишонади.

2. Викарли тажриба (моделлаштириш):
- Ўзига ўхшаш бошқа инсонларнинг муваффақиятларини кузатиш орқали ишончнинг ошиши.

Мисол: Бир инсон бошқа бировнинг муваффақиятли ҳаракатини кузатиб, ўзи ҳам бу ишга қодирлигига ишонади.

3. Вербал ишонтириш:
- Бошқаларнинг қўллаб-қувватловчи ва ишонтирувчи сўзлари ишончни оширади.

Мисол: Обрўли шахснинг “Сен бу ишни эплайсан” деган гапи инсоннинг ўз кучига ишончини оширади.

4. Эмоционал ва физиологик ҳолат:
- Салбий ҳис-туйғулар (стресс, хавотир) → ўз-ўзига ишонч ↓
- Ижобий ҳис-туйғулар (хотиржамлик, кўтаринки кайфият) → ўз-ўзига ишонч ↑
- Чарчоқ, касаллик → ўз-ўзига ишонч ↓

Мисол: Хотиржам инсон мураккаб вазифани бажаришга кўпроқ ишонч билан киришади.

Амалий аҳамияти:
Бандуранинг назарияси таълим, соғлиқни сақлаш, спорт ва психологиянинг бошқа соҳаларида кенг қўлланилади. Ўз-ўзига ишончни оширишга қаратилган турли стратегиялар ишлаб чиқилган. Бу стратегиялар инсоннинг муваффақиятга эришишига ёрдам беради.

Эслатма:
Юқоридаги 4 омил бир-бири билан ўзаро боғлиқ ва бир-бирини тўлдириб туради. Улар биргаликда шахснинг ўз-ўзига ишончини шакллантириш ва мустаҳкамлашда муҳим аҳамиятга эга. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!