Ҳар йили куз фаслида дарахтларнинг яшил барглари сариқ, қизил ёки тўқ жигарранг тусга киради. Бу манзара табиатнинг энг чиройли ҳодисаларидан бири ҳисобланади. Олимларнинг айтишича, бундай ўзгариш баргдаги яшил модда — хлорофилл камайганида юз беради. Шу пайтда баргда илгари яшириниб турган каротиноид ва антоцианин моддалари кўринади. Айнан шу моддалар баргларга турли ранг беради.
Аммо савол шунда: нима учун дарахтлар бу жараённи ўтказади? Олимлар бу саволга турлича жавоб беришади. Айримлар фикрича, қизил рангдаги пигментлар баргни қуёш нурларидан ҳимоя қилади. Яъни дарахт совуқ мавсумга тайёрланаётганда барглар “табиий қуёшдан сақловчи восита” ҳосил қилади. Бу ҳолат айниқса Шимолий Америка ва Шарқий Осиёда кенг тарқалган, чунки у ерда кузда қуёш нури кучлироқ бўлади.
Бошқа тадқиқотчилар эса буни ҳашаротларга қарши ҳимоя деб тушунтиради. Уларнинг фикрича, барг рангининг ўзгариши айрим ҳашаротларни, хусусан баргшира каби зарарли турларни узоқлаштиради. Бироқ бу фикр ҳам тўлиқ исботланмаган, чунки ҳашаротлар қизил рангни одамлар каби кўра олмайди. Шунинг учун олимлар ҳали ягона хулосага келишмаган.
Сўнгги йилларда иқлим ўзгариши бу жараёнга ҳам таъсир қилмоқда. Қурғоқчилик ёки илиқ куз баргларнинг рангини хира қилади, баъзан эса умуман ранг ўзгаришсиз тўкилиб кетишига сабаб бўлади. Шунга қарамай, кузги баргларнинг турфа ранглари ҳанузгача табиатнинг энг гўзал ва сирли ҳодисаларидан бири бўлиб қолмоқда.
“Zamin”ни Telegram'да ўқинг!
