Учта оммалашган парҳез: қайси бири ҳақиқатан фойда беради?

Бир ҳафтада беш килограмм озиш, у ҳам машқлар ва қийноқсиз — деярли ҳар кимнинг орзуси. Бугун ҳамма кето парҳезини ёд олса, эртага интервалли очликка ўтади. Кейин яна янги йўналиш: “қачон истасангиз овқатланинг, фақат танангизни тингланг”. Аммо организм доим ҳам нима кераклигини билмайди, баъзида у ҳам адашади.

Биз сўнгги йилларда кенг тарқалган ва кўп муҳокама қилинаётган учта парҳез усулини танлаб, уларни илмий нуқтаи назардан ўргандик.

Кето парҳези: ёғ еб озиш — ҳақиқатми ё миш-миш?

Кето тарғиботи шундай: “ёғлар — дўст, углеводлар — душман”. Рацион углеводларсиз, танани кетон моддаларига мослаштириш асосида шаклланади. Мия эндиликда глюкоза эмас, ёғдан ҳосил бўлган кетонлар билан ишлайди.

Аввалига, айниқса, аввал углеводларга бой овқатланиш бўлган бўлса, организм жавоб қайтаради — вазн пасаяди. Аммо шундаёқ салбий томонлари кўрина бошлайди.

Шифокор-нутрициолог Арина Тертишная огоҳлантиради:

“Кето — шунчаки парҳез эмас, тиббий муолажа усули. Уни шифокор тавсиясисиз бошлаш — хасталик билан муздек сувга сакраш каби. Агар жигар, ичак ёки ички органлар ҳолати таҳлил қилинмаган бўлса, кето зарар етказиши мумкин”.

Озасиз — аммо йўқотган кило билан бирга ўт пуфаги муаммолари, гормонал бузилишлар ва қалқонсимон без фаолиятида издан чиқишни ҳам “совға” сифатида оласиз. Бу парҳез эмас, назорат талаб қилувчи жараён.

Интервалли очлик: енгил озиш ёки яширин чарчоқ?

16/8, 18/6, ОМАД — концепция оддий: кам вақт овқатлансангиз, кўпроқ озасиз. Аммо бу миқдор эмас, вақт ҳақида.

Таъқиқланган овқатланиш вақтлари орқали инсулин даражаси туширилиши, қондаги қанд меъёри сақланиши ва аутофагия (ҳужайраларнинг ўзини тозалаши) жараёни фаоллашиши мумкин. Лекин бу усул ҳамма учун ҳам бирдек самарали эмас.

Нутрициолог Арина Тертишная таъкидлайди:

“Агар инсонда витамин етишмовчилиги, уйқу бузилиши ёки руҳий зўриқиш бўлса — вақти-вақти билан оч қолиш сизнинг ҳолига зарба бўлиши мумкин. Очлик — стресс, бунга тайёрлик керак. Бошқача бўлса, фойда ўрнига чарчоқ келади”.

Интуитив овқатланиш: эркинлик ёки иллюзия?

Кўринади: санаш керак эмас, вазн ўлчаш шарт эмас, хоҳлаган пайтда овқатланинг. Танангиз нимани сўраса — шуни беринг.

Аммо бу ҳар доим ҳам интуиция эмас. Масалан, магний ёки B гуруҳи витамини етишмайдиган инсон шоколад “хоҳлайди” — организми учун эмас, миясидаги дофамин учун.

Нутрициологлар эслатади: “Интуитив овқатланиш” ниқоби остида йиллар давомида нотўғри таомланишни давом эттириш мумкин. Бу озодлик эмас, етарли билим ва руҳий барқарорликка эга бўлмаган бошқарув.

Кўпчилик бу усулни “ширинликни яхши кўраман ва ўзимни чекламайман” деб баҳолайди. Аслида интуиция эмас, инерция ишлаяпти.

Хулоса: универсал парҳез йўқ

Овқатланиш услуби шунчаки таом эмас — бу инсоннинг ўз организми, ҳаёти ва ҳар куни билан мулоқоти. Ҳар бир тана индивидуал. Илмий тадқиқотлар шуни кўрсатмоқда: қанча замонавий усул бўлмасин, меъёрида овқатланиш, ҳаракат ва яхши уйқу йўқ бўлса — натижа ҳам бўлмайди.

Zamin.uz таҳририяти соғлом ҳаёт тарзига оид долзарб мавзуларни кузатишда давом этади. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!