Болаликда веганлик: Ота-оналар учун 10 муҳим маълумот

Сўнгги йилларда дунё бўйлаб соғлом турмуш тарзи ва экологик онгнинг ўсиши билан бирга, болалар орасида ҳам веганликка қизиқиш ортиб бормоқда. Аммо бу турмуш тарзининг болаларга қандай таъсири бор? Қандай хавф-хатарлар ва фойдали жиҳатлар мавжуд? Қуйида бу борадаги илмий маълумотларга асосланган 10 муҳим маълумотни тақдим этамиз.

1. Тўғри режалаштирилган веган диета юрак ва қон томир соғлиғини қўллаб-қувватлайди

Илмий тадқиқотларга кўра, ўсимликка асосланган диета юрак саломатлигига ижобий таъсир қилади: холестерин даражаси паст бўлади, қон томирларда тиқилиш камроқ кузатилади, юрак хуружи ва инсулт хавфи камаяди. Шунингдек, бундай диетани тутувчи болалар одатда озғинроқ ва семизлик хавфи камроқ бўлади.

2. Витамин Б12 етишмовчилиги хавфи мавжуд

Витамин Б12 асосан ҳайвоний маҳсулотларда учрайди. Бу витамин асаб тизими ва қон ҳосил бўлиши учун зарур. Веган болаларда Б12 танқислиги мия ривожланишида жиддий муаммоларга олиб келиши мумкин. Шу сабабли, Б12 витаминини албатта қўшимча (суплемент) кўринишида қабул қилиш тавсия этилади.

3. Омега-3 ёғ кислоталари муҳим, лекин уларни тўғри манбадан олиш керак

Мия фаолияти учун зарур бўлган ДҲА ва ЭПА ёғ кислоталари асосан балиқда учрайди. Веганлар учун эса денгиз сувўтлари (алга) асосидаги қўшимчалар ёки чия номли сувўтларидан олинган АЛА кислоталари ёрдам беради. Аммо АЛА ДҲА ва ЭПА ёғ кислоталарининг ўрнини тўлиқ босмайди, шунинг учун махсус қўшимчалар зарур.

4. Камдан-кам ҳолларда жиддий етишмовчиликлар қайд этилган

Европанинг айрим мамлакатларида болалар орасида тўғри режалаштирилмаган веган диета оқибатида жиддий калций ёки Б12 танқислиги аниқланган ҳолатлар бўлган. Бу эса ривожланишнинг секинлашиши, асаб тизимининг бузилиши каби муаммоларга олиб келган.

5. Режалаштирилган диета мувозанатли бўлиши шарт

Полшада олиб борилган бир тадқиқотда, веган болаларда юрак саломатлиги ижобий, аммо темир, Д витамини ва калций даражалари пастлиги аниқланган. Бу эса уларнинг суяк саломатлиги ва умумий ўсишига салбий таъсир қилиши мумкин.

6. Веган болалар одатда озғинроқ ва бироз пастроқ бўлиши мумкин

Тадқиқотларга кўра, веган болалар ўз тенгдошларига қараганда ўртача 3-4 см пастроқ бўлиши мумкин. Бу нормадан четга чиқмаса-да, суяк зичлигининг 6% паст бўлиши кекса ёшда остеопороз хавфини оширади.

7. Тўғри тузилган веган диета хавфсиз ҳисобланади

Озиқланиш бўйича етакчи мутахассислар, агар ота-оналар диетани тўғри режалаштирса ва болалар доимий равишда кузатув остида бўлса, веган диета хавфсиз эканлигини таъкидлайди. Асосийси – зарур бўлган витаминлар ва минералларни мунтазам тарзда етказиб бериш.

8. Витамин ва минерал билан бойитилган маҳсулотлар ёрдам беради

Кўплаб ўсимлик асосидаги сутлар (масалан, соя ёки бодом сути), нонушта учун ёрмалар ва бошқа маҳсулотлар Б12, калций ва Д витамини билан бойитилган. Қуёш нуридан тўғри фойдаланиш ҳам Д витамини етишмовчилигини камайтиради.

9. Ҳамма веган маҳсулот фойдали эмас

Бугунги кунда бозорда кўплаб ультра-қайта ишланган веган маҳсулотлар мавжуд: веган колбаса, чипслар, газаклар ва ҳоказо. Бундай маҳсулотлар соғлиқ учун зарарли бўлиши мумкин, чунки улар кам озуқавий модда ва кўп миқдорда туз, шакар ёки зарарли ёғларга эга.

10. Ҳар бир ота-она билимли бўлиши зарур

Агар сиз фарзандингиз учун веган диетани танламоқчи бўлсангиз, профессионал педиатр ёки парҳезшунос билан маслаҳатлашган ҳолда ҳаракат қилинг. Боланинг ўсиши ва ривожланишини мунтазам назорат қилиб бориш ҳам муҳим.

Ўзбекистон шароитида веган диетани болалар учун қўллаш мумкин, лекин бу жуда эҳтиёткорлик билан, илмий асосда ва тиббий назорат остида амалга оширилиши зарур. Витамин Б12, Д витамини, темир, калций ва омега-3 ёғ кислоталарини қўшимча шаклда таъминлаш билан тўлиқ мувозанатга эришиш мумкин. Ота-оналар энг аввало болаларининг саломатлигини биринчи ўринга қўйиб, ҳар бир босқични мутахассислар билан мувофиқлаштирган ҳолда амалга оширишлари керак. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!