Bolalikda veganlik: Ota-onalar uchun 10 muhim ma'lumot

So‘nggi yillarda dunyo bo‘ylab sog‘lom turmush tarzi va ekologik ongning o‘sishi bilan birga, bolalar orasida ham veganlikka qiziqish ortib bormoqda. Ammo bu turmush tarzining bolalarga qanday ta’siri bor? Qanday xavf-xatarlar va foydali jihatlar mavjud? Quyida bu boradagi ilmiy ma’lumotlarga asoslangan 10 muhim ma'lumotni taqdim etamiz.

1. To‘g‘ri rejalashtirilgan vegan dieta yurak va qon tomir sog‘lig‘ini qo‘llab-quvvatlaydi

Ilmiy tadqiqotlarga ko‘ra, o‘simlikka asoslangan dieta yurak salomatligiga ijobiy ta’sir qiladi: xolesterin darajasi past bo‘ladi, qon tomirlarda tiqilish kamroq kuzatiladi, yurak xuruji va insult xavfi kamayadi. Shuningdek, bunday dietani tutuvchi bolalar odatda ozg‘inroq va semizlik xavfi kamroq bo‘ladi.

2. Vitamin B12 yetishmovchiligi xavfi mavjud

Vitamin B12 asosan hayvoniy mahsulotlarda uchraydi. Bu vitamin asab tizimi va qon hosil bo‘lishi uchun zarur. Vegan bolalarda B12 tanqisligi miya rivojlanishida jiddiy muammolarga olib kelishi mumkin. Shu sababli, B12 vitaminini albatta qo‘shimcha (suplement) ko‘rinishida qabul qilish tavsiya etiladi.

3. Omega-3 yog‘ kislotalari muhim, lekin ularni to‘g‘ri manbadan olish kerak

Miya faoliyati uchun zarur bo‘lgan DHA va EPA yog‘ kislotalari asosan baliqda uchraydi. Veganlar uchun esa dengiz suvo‘tlari (alga) asosidagi qo‘shimchalar yoki chiya nomli suvo‘tlaridan olingan ALA kislotalari yordam beradi. Ammo ALA DHA va EPA yog‘ kislotalarining o‘rnini to‘liq bosmaydi, shuning uchun maxsus qo‘shimchalar zarur.

4. Kamdan-kam hollarda jiddiy yetishmovchiliklar qayd etilgan

Yevropaning ayrim mamlakatlarida bolalar orasida to‘g‘ri rejalashtirilmagan vegan dieta oqibatida jiddiy kaltsiy yoki B12 tanqisligi aniqlangan holatlar bo‘lgan. Bu esa rivojlanishning sekinlashishi, asab tizimining buzilishi kabi muammolarga olib kelgan.

5. Rejalashtirilgan dieta muvozanatli bo‘lishi shart

Polshada olib borilgan bir tadqiqotda, vegan bolalarda yurak salomatligi ijobiy, ammo temir, D vitamini va kaltsiy darajalari pastligi aniqlangan. Bu esa ularning suyak salomatligi va umumiy o‘sishiga salbiy ta’sir qilishi mumkin.

6. Vegan bolalar odatda ozg‘inroq va biroz pastroq bo‘lishi mumkin

Tadqiqotlarga ko‘ra, vegan bolalar o‘z tengdoshlariga qaraganda o‘rtacha 3-4 sm pastroq bo‘lishi mumkin. Bu normadan chetga chiqmasa-da, suyak zichligining 6% past bo‘lishi keksa yoshda osteoporoz xavfini oshiradi.

7. To‘g‘ri tuzilgan vegan dieta xavfsiz hisoblanadi

Oziqlanish bo‘yicha yetakchi mutaxassislar, agar ota-onalar dietani to‘g‘ri rejalashtirsa va bolalar doimiy ravishda kuzatuv ostida bo‘lsa, vegan dieta xavfsiz ekanligini ta’kidlaydi. Asosiysi – zarur bo‘lgan vitaminlar va minerallarni muntazam tarzda yetkazib berish.

8. Vitamin va mineral bilan boyitilgan mahsulotlar yordam beradi

Ko‘plab o‘simlik asosidagi sutlar (masalan, soya yoki bodom suti), nonushta uchun yormalar va boshqa mahsulotlar B12, kaltsiy va D vitamini bilan boyitilgan. Quyosh nuridan to‘g‘ri foydalanish ham D vitamini yetishmovchiligini kamaytiradi.

9. Hamma vegan mahsulot foydali emas

Bugungi kunda bozorda ko‘plab ultra-qayta ishlangan vegan mahsulotlar mavjud: vegan kolbasa, chipslar, gazaklar va hokazo. Bunday mahsulotlar sog‘liq uchun zararli bo‘lishi mumkin, chunki ular kam ozuqaviy modda va ko‘p miqdorda tuz, shakar yoki zararli yog‘larga ega.

10. Har bir ota-ona bilimli bo‘lishi zarur

Agar siz farzandingiz uchun vegan dietani tanlamoqchi bo‘lsangiz, professional pediatr yoki parhezshunos bilan maslahatlashgan holda harakat qiling. Bolaning o‘sishi va rivojlanishini muntazam nazorat qilib borish ham muhim.

O‘zbekiston sharoitida vegan dietani bolalar uchun qo‘llash mumkin, lekin bu juda ehtiyotkorlik bilan, ilmiy asosda va tibbiy nazorat ostida amalga oshirilishi zarur. Vitamin B12, D vitamini, temir, kaltsiy va omega-3 yog‘ kislotalarini qo‘shimcha shaklda ta’minlash bilan to‘liq muvozanatga erishish mumkin. Ota-onalar eng avvalo bolalarining salomatligini birinchi o‘ringa qo‘yib, har bir bosqichni mutaxassislar bilan muvofiqlashtirgan holda amalga oshirishlari kerak. “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!