«Ҳозир – ҳаракат қиладиганларнинг даври» – Улуғбек Исматов стартаплар ҳақида

Улуғбек Исматов – Ўзбекистонда стартаплар, медиа ва IT соҳасида кўзга кўринган ёшлардан. Сифатли медиаконтент яратиш билан шуғулланувчи «Be creative» медиа маркази таъсисчиси. Ёшлар иттифоқи қошидаги Ёшлар медиа марказига ҳам раҳбарлик қиляпти.

Улуғбек Исматов ҳеч қандай ресурссиз ўз ғоясини оёққа турғазгани, ўзи ашаддий ёмон кўрган Ёшлар иттифоқидаги фаолияти, ғоялар генерацияси ва муваффақиятли стартаплар сири ҳақида гапириб берди.

«Энг ашаддий ҳейтердан бошқарув раисига айландим»
– Ёшлар иттифоқи 2017 йилда ташкил этилган бўлса, 2019 йил май ойига қадар мен бу ташкилотнинг ашаддий ҳейтерларидан (ёмон кўрувчи – таҳр.) эдим. Университетимиздаги Ёшлар иттифоқининг фаолиятидан келиб чиққан ҳолда баҳо берардик. Жиддий кийиниб олиб, доскаларга ўз суратларини ёпиштириб қўйишарди. Иш жараёнида энг кулгига оладиган мавзумиз иттифоқ эди.

Аммо 2019 йил апрель ойида Ёшлар иттифоқининг ўша пайтдаги раҳбари Қаҳрамон Қуронбоевдан таклиф тушди. Аввалига роса иккиландим, ўйландим. Бу пайтда ўзимизнинг «Be creative» медиа марказимиз доимий ишлай бошлаган, номдор мижозлар билан ҳамкорлик қила бошлаган эди.

Анча ўйлаб, иттифоқ жамоасига қўшилиш таклифига рози бўлдим, буни чақириқ сифатида қабул қилдим. Келиб кўрдим, ҳақиқатан ҳам бу ташкилотда одамлар тиним билмай меҳнат қилар экан. Ҳозирда Ёшлар иттифоқи Ёшлар медиа маркази бошқарув раисиман.

Стартаплар учун стартап
– 2018 йилда «Startap market» лойиҳасини ишлаб чиқдик.
Бу лойиҳа қандай пайдо бўлган? 2017 йилда танловда қатнашганимда 400дан зиёд стартап лойиҳа иштирок этган. Танлов дастури тугагандан кейин эса уларнинг биронтаси ҳам йўқ. Мен шуларнинг ҳаммасини жамлайман деб ўйладим. «Startap market»нинг ғояси туғилди. Бу – Ўзбекистондаги барча стартапларни жамлайдиган ягона платформа бўлади. Ҳамма стартаплар ўз йўналиши бўйича битта жойда жамланиб, лойиҳа муаллифига инвестордан нима кераклиги аниқ-равшан кўрсатилади. Қанча пул кераклиги, қанча фойда олиниши, қанақа муаммони ечиши − барчаси жойлаштирилади.

Бу лойиҳада биз фақатгина маҳаллий эмас, хорижий инвесторларни ҳам жалб қилмоқчимиз. Шу ўринда хориж билан алоқаларни йўлга қўймоқчи бўлганларга маслаҳатим: LinkedIn тармоғида аккаунт очишсин. У ерда жуда кўп раҳбарлар ўтиради. Улар билан орангиздаги масофа биттагина хабар. Битта чиройли хабар ёзиб жўнатсангиз, у сизга жавоб ёзади.

«Стартапларнинг 10тадан 9таси муваффақиятсиз бўлади»
– Стартап бу – кеча-ю кундуз, уйғонганда ҳам, ухлаганда ҳам тинчлик бермайдиган ғоя. Лекин бу ғоянинг қиймати бир доллар ҳам эмас. Ғоя стартапга айланиши учун MVP (Minimum valuable product) деган жараёндан ўтиши керак.

MVP’дан ўтмаса, уни стартап деб қабул қилиш керак эмас. MVP жараёнида сиз яратмоқчи бўлган маҳсулот/хизмат кимгадир керакми, айнан кимга керак, бу одамлар сизнинг хизмат/маҳсулотингиз учун пул тўлашга тайёрми, уларнинг тўлайдиган пули сизнинг бизнес моделингизга тўғри келадими, деган саволларга жавоб топиш керак.

Стартапларнинг 10тасидан 9таси муваффиятсиз бўлади, дейишади. Дунё бўйича шундай, шунинг учун Ўзбекистонда стартап нимага йўқ, дейиш керак эмас. Бу қийин жараён. Стартап билан шуғулланадиган ташкилотлар вазифа бажарадиган эмас, ўзидан ташаббус чиқадиган бўлиши керак. Улар ёниб турган ёш кадрларни Силикон водийсига олиб бориши керак. У ердаги «500 стартап лойиҳаси», Facebook, Google каби йирик корпорацияларнинг стартаплар билан ишлаш механизмлари билан амалда танишиш керак. Улар стартапларни сотиб олади. Уларга нима кераклигини билсак, шу стартапларни Ўзбекистонда қилиб, уларга сотиш мумкин.

«Ҳозир ўйлайдиганларнинг эмас, ҳаракат қиладиганларнинг даври»
– Креатив ғоялар одамнинг болалигидан тортиб, ҳозирга қадар кўрган-кечирганлари, томоша қилган фильмларидан тортиб, эшитган мусиқасигача – шулар таъсирида шаклланади. Одатдагидек такрорланиб турган жараённи тўхта, бундай эмас, бошқача қилиб кўрайлик, деган нуқтада креатив ғоя пайдо бўлади.

Одамларда муаммоларни ўрганиш учун етарлича хоҳиш бўлмаслиги мумкин. Аммо сиз муаммони ўргандингизми, унга ечим топасиз. Ечимни топиш жараёнида сиз ўйлайсиз: нега унақа бўлиши керак, бошқача эмас? Буни ўзгартирса бўлади-ку.

Дунёда шундай ибора бор: муаммога нисбатан «қандай қилиб?» деганлар олим бўлади, «нега?» деганлар тадбиркор бўлади. Чунки олим жараённинг қандай бўлишини ўрганиб, ичига киради, изланади. Тадбиркор эса унинг сабабига қизиқади, уни ўзгартиради.

Бу жараённи қилиш учун кўрган-кечирганларидан амалда фойдалана олиш керак. Фалончи фалон кинода шундай қилган эди-ку, мен нега такрорламаслигим керак, ҳеч бўлмаса, шунинг методидан фойдаланиб кўрсам бўлади-ку, деган савол қўйилиши лозим.

Энг катта лойиҳалар ҳам ғоялардан бошланган. Ғоя кўп, лекин уни ташлаб қўйиш-қўймаслик одамнинг ўзига боғлиқ. Сизнинг хаёлингизга келган ғояни бугун қилмадингизми, эртага уйғонганимда бу ғояни мен қиламан. Ҳозир ўйлайдиганларнинг эмас, ҳаракат қиладиганлариннг пайти. Мингта ғоянг бўлсин, ҳаракат қилмадингми, фойдаси йўқ.

«Қилган ишидан қониқиш ҳосил қилиш тўхташга олиб келади»
– Энг яхши мотивация бу − ҳозирга қадар қилган ишларингиз. 2015 йилда мен биринчи марта чет элга чиқдим, кўрдим. Зўр. Нега энди кейинги йил ҳам чиқмаслигим керак? Нега ҳозиргача 8та давлатга борган бўлсам, яна бормаслигим керак?

Одам шу пайтгача қилган ишидан қониқиш ҳосил қила бошладими, тўхтаб қолди дегани.
Қониқиш ҳосил қилмасдан, тўхтаб қолмаслик керак. Ҳаракатдан тўхтаб қолсангиз, чўкиб кетасиз. Кечқурун пайдо бўлган мотивация эрталаб йўқолиши мумкин. Қанчалик қийин бўлмасин, комфорт-зонадан чиқмасангиз, мотивация топа олмайсиз.

«Ҳамма нарса пул билан ўлчаниши – фожиамиз»
– Ота-оналарга фарзандини бирон соҳага йўналтиришдан аввал болангиз билан суҳбатлашганмисиз ўзи, деб савол бергим келади.

Боланинг нимага қизиқишини ҳеч кузатганмисиз? Бола аслида зўр қўшиқ айтиши мумкин. Лекин дадаси «мен футболчи бўла олмаганман, сен бўласан, бор копток теп» деди. Бола аслида қўшиқчи бўлиши керак, лекин футболга боради, кейин охирида буни ҳам барибир ташлаб юборади.

Бола учун касб танлашда унинг шахсий қизиқишларидан келиб чиқиш керак. Бола нима билан шуғулланса, кўзи ёниб турибди? Қачон қилаётган иши вақт билан ўлчанмаяпти? Ота-оналар, илтимос, болангиз зўр зарба туширса, боксга, копток тепишни яхши кўрса, футболга беринг. Даромади зўр деб молияга тиқиштириб қўйманг.

Ҳамма нарсани фақат пул билан, келтирадиган даромади билан ўлчаш − бизнинг фожиамиз. Илгари бой бўлишни истасанг, юридик университетга кир, дейиш эпидемия эди. Ҳозир IT ривожланаётган бўлса, бола қизиқса-қизиқмаса ахборот технологияларига беравериш керак дегани эмас.

«Кураша олмайдиганлар Ўзбекистондан «суриш керак» дейди»
– #Surish_kerak деб ёзадиганлар ягона нажот сифатида фақатгина шуни кўради. Шунчаки, Ўзбекистонда кўпроқ курашиш, кўпроқ меҳнат қилиш керак.

Бизда бир ёмон ҳолат бор: 20 ёшлиларинг рақиби – 30 ёшлилар, 30 ёшлиларнинг рақиби – 40 ёшлилар... Ўзидан кейин ҳам муаммоларни қолдириш, иқтидорни бўғишга ҳаракат бор. Бу эса ўз-ўзидан «суриш керак» деган нарсани келтириб чиқаради. Лекин шу ернинг ўзида кураша олсангиз, натижа кўрсата олсангиз, нега кетиш керак?

Ҳақиқатан Ўзбекистондан чиқиб кетишни хоҳловчилар бўлса, ҳеч қандай чеклов йўқ. Лекин шунақа деб ёзадиганларнинг ўзи ҳали ҳам шу ерда, давлат корхонасида ишлаб юрибди. Бунақа девизларни тушунмайман. Ундан кўра шу ерда қолиш, камчиликларни тўғрилаш, ривожлантириш керак эмасми?!

Суҳбат давомида Улуғбек Исматов Ёшлар иттифоқига нисбатан танқидларга муносабати, вақтни тўғри тақсимлаш ва шахсий муваффақияти ҳақида ҳам гапириб ўтди.

“Замин” янгиликларини “Инстаграм”да кузатиб боринг