Turkiya va Ozarbayjon hind sayyohlari orasidagi mavqeini yo‘qotmoqda

So‘nggi yillarda Turkiya va Ozarbayjon Hindistonning turizm xaritasida yuksalayotgan yulduzlarga aylandi. Betakror madaniyati, go‘zal manzaralari va nisbatan arzon shinamligi bilan har ikki mamlakat hind sayyohlarini omadli jalb eta oldi. Istambulning tarixiy fozilligidan tortib, Bokuning futuristik manzaralarigacha — bu yo‘nalishlarda Bollivud uslubidagi maxsus turlar, hind taomlari va hindlarga mo‘ljallangan dasturlar taklif qilindi.

Bu hamkorlik o‘zaro manfaatlidek ko‘rinardi: hind sayyohlari yangi taassurotlar izlar, Turkiya va Ozarbayjon esa iqtisodiy foyda ko‘rardi. Biroq so‘nggi paytlarda bu iliq aloqalar sovib bormoqda.

Hindiston Qurolli Kuchlari tomonidan Pokiston va Pokiston Kashmiridagi terrorchi infratuzilmalarga qarshi amalga oshirilgan “Sindoor” operatsiyasidan so‘ng geosiyosiy muvozanat o‘zgardi. Pokiston xalqaro qo‘llab-quvvatlash izlar ekan, Turkiya va Ozarbayjonning ochiq ittifoqiga erishdi — bu qadam ikki mamlakatga, ayniqsa, turizm sohasida qimmatga tushdi.

Prezident Rajab Toyyib Erdo‘g‘an boshchiligidagi Turkiya allaqachon Pokistonni qo‘llab-quvvatlashini ko‘p bora bildirgan, Kashmir masalasida so‘zga chiqishi esa hind rasmiylarini bezovta qilgan. Ammo bu safar gap so‘z bilan cheklanmadi — ommaviy axborot vositalari xabariga ko‘ra, Turkiya “Sindoor” operatsiyasidan keyin Pokistonga yuzlab dronlarni yetkazib bergan. Bu Nyu-Delida dushmanona harakat sifatida baholandi.

Ozarbayjon ham Pokistonni qo‘llab-quvvatlashini bildirib, Hindiston harakatlarini tanqid qiluvchi va Islomobodning Kashmir masalasidagi pozitsiyasini himoya qiluvchi bayonotlar e’lon qildi. Bunday ochiq yon boshlash, jamiyat uchun hissiy jihatdan sezgir bo‘lgan mojaroda, hind jamoatchiligi tomonidan chetga surilmadi.

Hind sayyohlari, har ikki mamlakatga yillik turistlar oqimining katta qismini tashkil qilgan holda, ommaviy ravishda safarlarini bekor qilish va ushbu yo‘nalishlarni boykot qilishni boshlashdi. Turoperatorlar — elit agentliklardan tortib, yirik onlayn platformalargacha — Turkiya va Ozarbayjonga safar takliflarini to‘xtatdi yoki chekladi.

Ijtimoiy tarmoqlarda #BoycottTurkey va #BoycottAzerbaijan xeshteglari tarqaldi — bu milliy g‘urur tuyg‘ulari bilan bog‘liq edi. Reaksiya tez va sezilarli bo‘ldi.

Turoperatorlar Istambul, Antaliya, Kappadokiya, Boku va boshqa mashhur yo‘nalishlarga bronlar keskin kamayganini xabar qilishmoqda. Qimmatbaho hind to‘ylari Turkiya kurortlaridan BAA, Tailand va hatto Maldiv orollariga ko‘chirila boshlandi.

Ilgariroq filmlar suratga olinadigan Kappadokiya yoki Boku kabi lokatsiyalar ham endi hind kino studiyalari uchun jozibador emas. Turkiya va Ozarbayjon uchun bu sayyohlar yo‘qotilishi alohida og‘riqli bo‘ldi, chunki har ikki mamlakat iqtisodiyotida turizm muhim rol o‘ynaydi — u ham hali pandemiya asoratlaridan to‘liq qutulmagan.

Uzoq safar qilishga moyil va ko‘p mablag‘ sarflovchi hind sayyohlari muhim auditoriya bo‘lib, ularning yo‘qligi mehmonxonalar, turoperatorlar va hindlarga mo‘ljallangan servislarda keskin sezildi.

Turkiya iqtisodiy zarbaga bir vaqtning o‘zida strategik va iltimosomo‘ndona javob qaytardi. Turizm sohasi ma’lumotlariga ko‘ra, turk konsulxonalari hind turoperatorlariga murojaat qilib, bronlarni qayta tiklashni iltimos qilgan. Turistlarga xavfsiz va siyosatdan yiroq ta’til va’da qilingan yashirin reklamalar boshlangan. Biroq jamiyatdagi kuchli kayfiyatlar fonida bu urinishlar deyarli ta’sirsiz bo‘ldi.

Hindiston hukumati rasmiy boykot e’lon qilmagan bo‘lsa-da, undagi sukunatning o‘zi ko‘p narsadan dalolat. Jamoatchilik fikri biznesga ta’sir ko‘rsatadigan mamlakatda hozirgi hissiyot shunday: Turkiya va Ozarbayjon noto‘g‘ri tomonni tanladi — va u Hindiston emas. Blogerlar, yulduzlar va fuqarolik faollari “vatanparvar sayyohlik”ka chaqirmoqda.

Turizm assotsiatsiyalari ham xavfsizlik va jamoatchilikning e’tirozi sababli Turkiya va Ozarbayjondan o‘zini chetga olishdi. Bu faqat iqtisodda emas, madaniyatda ham aks etdi.

Ayya-Sofiya yoki Bokuning go‘zal ko‘chalariga ilgariroq qoyil qolgan turistlar endi o‘ylashmoqda: “U yerda menga haqiqatan xursand bo‘lishadimi?” Turizmdagi romantika hozir diplomatik sovuqlikka almashgan. Hindlar uchun Turkiya yoki Ozarbayjonda pul sarflash — bu mamlakating dushmaniga qo‘llab-quvvat berishdek tuyulmoqda.

Anqara va Boku hozircha bosim ostida yumshoq munosabatda bo‘lmoqda. Turkiya Kashmir masalasidagi oldingi qat’iy bayonotlaridan so‘nggi haftalarda til ohangini pasaytirgan — ehtimol, iqtisodiy xavfni anglab yetib. Ozarbayjon esa hind turizmiga kamroq bog‘liq bo‘lgani uchun o‘z so‘zlarida nisbatan barqarorlikni saqlamoqda. Biroq vaziyatdagi kechikkan choralar antikrizis effekt bermasligi mumkin.

Ba’zi kuzatuvchilar fikricha, bu holat global iqtisodiyotda qisqa muddatli siyosiy ittifoqlarning xavfini ko‘rsatmoqda. Turkiya va Ozarbayjon Pokiston bilan yaqinlashar ekan, u orqali keladigan kam turizm tushumini hisobga olmagan holda, Hindistonning “yumshoq” javob kuchini kamsitgan bo‘lishi mumkin. Hozir iste’molchilar kayfiyati bir zumda o‘zgarishi mumkin, va siyosiy xato moliyaviy yo‘qotishga aylanishi mumkin.

Bu voqea, shuningdek, Hindistonning xalqaro maydondagi o‘sib borayotgan ishonchini aks ettiradi. Ilgariroq tanqidlarga jim bo‘lib turgan mamlakat endi javob beradi — diplomatik yoki sanksiyalar bilan emas, balki iqtisodiy yo‘l bilan. Bunday sharoitda hind sayyohlari oddiy sayyohlar emas — ular iqtisodiy ta’sirning norasmiy elchilariga aylangan. Ular tanlagan yo‘nalish — yoki undan bosh tortish — ahamiyatga ega.

Bugun hind sayyohlarining bildirgan pozitsiyasi aniq: qiyin damlardagi do‘stlik va qo‘llab-quvvatlash qadrli. Turkiya va Ozarbayjon yana yoqimli yo‘nalishlar bo‘ladimi — vaqt ko‘rsatadi. Bir narsa aniq: bugungi o‘zaro bog‘liq dunyoda hatto sayyohlik manzilini tanlash ham fuqarolik pozitsiyasini ifodalashi mumkin. “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!