Туркия ва Озарбайжон ҳинд сайёҳлари орасидаги мавқеини йўқотмоқда

Сўнгги йилларда Туркия ва Озарбайжон Ҳиндистоннинг туризм харитасида юксалаётган юлдузларга айланди. Бетакрор маданияти, гўзал манзаралари ва нисбатан арзон шинамлиги билан ҳар икки мамлакат ҳинд сайёҳларини омадли жалб эта олди. Истамбулнинг тарихий фозиллигидан тортиб, Бокунинг футуристик манзараларигача — бу йўналишларда Болливуд услубидаги махсус турлар, ҳинд таомлари ва ҳиндларга мўлжалланган дастурлар таклиф қилинди.

Бу ҳамкорлик ўзаро манфаатлидек кўринарди: ҳинд сайёҳлари янги таассуротлар излар, Туркия ва Озарбайжон эса иқтисодий фойда кўрарди. Бироқ сўнгги пайтларда бу илиқ алоқалар совиб бормоқда.

Ҳиндистон Қуролли Кучлари томонидан Покистон ва Покистон Кашмиридаги террорчи инфратузилмаларга қарши амалга оширилган “Синдоор” операциясидан сўнг геосиёсий мувозанат ўзгарди. Покистон халқаро қўллаб-қувватлаш излар экан, Туркия ва Озарбайжоннинг очиқ иттифоқига эришди — бу қадам икки мамлакатга, айниқса, туризм соҳасида қимматга тушди.

Президент Ражаб Тоййиб Эрдўған бошчилигидаги Туркия аллақачон Покистонни қўллаб-қувватлашини кўп бора билдирган, Кашмир масаласида сўзга чиқиши эса ҳинд расмийларини безовта қилган. Аммо бу сафар гап сўз билан чекланмади — оммавий ахборот воситалари хабарига кўра, Туркия “Синдоор” операциясидан кейин Покистонга юзлаб дронларни етказиб берган. Бу Нью-Делида душманона ҳаракат сифатида баҳоланди.

Озарбайжон ҳам Покистонни қўллаб-қувватлашини билдириб, Ҳиндистон ҳаракатларини танқид қилувчи ва Исломободнинг Кашмир масаласидаги позициясини ҳимоя қилувчи баёнотлар эълон қилди. Бундай очиқ ён бошлаш, жамият учун ҳиссий жиҳатдан сезгир бўлган можарода, ҳинд жамоатчилиги томонидан четга сурилмади.

Ҳинд сайёҳлари, ҳар икки мамлакатга йиллик туристлар оқимининг катта қисмини ташкил қилган ҳолда, оммавий равишда сафарларини бекор қилиш ва ушбу йўналишларни бойкот қилишни бошлашди. Туроператорлар — элит агентликлардан тортиб, йирик онлайн платформаларгача — Туркия ва Озарбайжонга сафар таклифларини тўхтатди ёки чеклади.

Ижтимоий тармоқларда #BoycottTurkey ва #BoycottAzerbaijan хэштеглари тарқалди — бу миллий ғурур туйғулари билан боғлиқ эди. Реакция тез ва сезиларли бўлди.

Туроператорлар Истамбул, Анталия, Каппадокия, Боку ва бошқа машҳур йўналишларга бронлар кескин камайганини хабар қилишмоқда. Қимматбаҳо ҳинд тўйлари Туркия курортларидан БАА, Таиланд ва ҳатто Мальдив оролларига кўчирила бошланди.

Илгарироқ филмлар суратга олинадиган Каппадокия ёки Боку каби локациялар ҳам энди ҳинд кино студиялари учун жозибадор эмас. Туркия ва Озарбайжон учун бу сайёҳлар йўқотилиши алоҳида оғриқли бўлди, чунки ҳар икки мамлакат иқтисодиётида туризм муҳим роль ўйнайди — у ҳам ҳали пандемия асоратларидан тўлиқ қутулмаган.

Узоқ сафар қилишга мойил ва кўп маблағ сарфловчи ҳинд сайёҳлари муҳим аудитория бўлиб, уларнинг йўқлиги меҳмонхоналар, туроператорлар ва ҳиндларга мўлжалланган сервисларда кескин сезилди.

Туркия иқтисодий зарбага бир вақтнинг ўзида стратегик ва илтимосомўндона жавоб қайтарди. Туризм соҳаси маълумотларига кўра, турк консулхоналари ҳинд туроператорларига мурожаат қилиб, бронларни қайта тиклашни илтимос қилган. Туристларга хавфсиз ва сиёсатдан йироқ таътил ваъда қилинган яширин рекламалар бошланган. Бироқ жамиятдаги кучли кайфиятлар фонида бу уринишлар деярли таъсирсиз бўлди.

Ҳиндистон ҳукумати расмий бойкот эълон қилмаган бўлса-да, ундаги сукунатнинг ўзи кўп нарсадан далолат. Жамоатчилик фикри бизнесга таъсир кўрсатадиган мамлакатда ҳозирги ҳиссиёт шундай: Туркия ва Озарбайжон нотўғри томонни танлади — ва у Ҳиндистон эмас. Блогерлар, юлдузлар ва фуқаролик фаоллари “ватанпарвар сайёҳлик”ка чақирмоқда.

Туризм ассоциациялари ҳам хавфсизлик ва жамоатчиликнинг эътирози сабабли Туркия ва Озарбайжондан ўзини четга олишди. Бу фақат иқтисодда эмас, маданиятда ҳам акс этди.

Айя-София ёки Бокунинг гўзал кўчаларига илгарироқ қойил қолган туристлар энди ўйлашмоқда: “У ерда менга ҳақиқатан хурсанд бўлишадими?” Туризмдаги романтика ҳозир дипломатик совуқликка алмашган. Ҳиндлар учун Туркия ёки Озарбайжонда пул сарфлаш — бу мамлакатинг душманига қўллаб-қувват беришдек туюлмоқда.

Анқара ва Боку ҳозирча босим остида юмшоқ муносабатда бўлмоқда. Туркия Кашмир масаласидаги олдинги қатъий баёнотларидан сўнгги ҳафталарда тил оҳангини пасайтирган — эҳтимол, иқтисодий хавфни англаб етиб. Озарбайжон эса ҳинд туризмига камроқ боғлиқ бўлгани учун ўз сўзларида нисбатан барқарорликни сақламоқда. Бироқ вазиятдаги кечиккан чоралар антикризис эффект бермаслиги мумкин.

Баъзи кузатувчилар фикрича, бу ҳолат глобал иқтисодиётда қисқа муддатли сиёсий иттифоқларнинг хавфини кўрсатмоқда. Туркия ва Озарбайжон Покистон билан яқинлашар экан, у орқали келадиган кам туризм тушумини ҳисобга олмаган ҳолда, Ҳиндистоннинг “юмшоқ” жавоб кучини камситган бўлиши мумкин. Ҳозир истеъмолчилар кайфияти бир зумда ўзгариши мумкин, ва сиёсий хато молиявий йўқотишга айланиши мумкин.

Бу воқеа, шунингдек, Ҳиндистоннинг халқаро майдондаги ўсиб бораётган ишончини акс эттиради. Илгарироқ танқидларга жим бўлиб турган мамлакат энди жавоб беради — дипломатик ёки санкциялар билан эмас, балки иқтисодий йўл билан. Бундай шароитда ҳинд сайёҳлари оддий сайёҳлар эмас — улар иқтисодий таъсирнинг норасмий элчиларига айланган. Улар танлаган йўналиш — ёки ундан бош тортиш — аҳамиятга эга.

Бугун ҳинд сайёҳларининг билдирган позицияси аниқ: қийин дамлардаги дўстлик ва қўллаб-қувватлаш қадрли. Туркия ва Озарбайжон яна ёқимли йўналишлар бўладими — вақт кўрсатади. Бир нарса аниқ: бугунги ўзаро боғлиқ дунёда ҳатто сайёҳлик манзилини танлаш ҳам фуқаролик позициясини ифодалаши мумкин. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!