Har kuni sochingizdan bir necha tola tushishi tabiiy holat hisoblanadi. Ammo vannadagi filtr tez-tez to‘lib qolsa, tarashda o‘nlab sochlar qolsa, va boshdagi zichlik ancha kamaygan bo‘lsa — bu organizm “yong‘in signali” berayotgani bo‘lishi mumkin.
Aksariyat odamlar soch to‘kilishiga faqat tashqi ko‘rinish nuqtayi nazaridan yondashadi. Ammo trixologlar fikricha, bu holat ortida juda ko‘p fiziologik va patologiyaviy sabablar yashiringan bo‘lishi mumkin. Stress, gormonal buzilishlar, ovqatlanishdagi nosog‘lom odatlar, xastaliklar va hatto noto‘g‘ri parhezlar ham soch tolalariga jiddiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
Soch to‘kilishining eng keng tarqalgan sabablari
1. Vitamin va moddalar yetishmovchiligi:
Temir, D vitamini, rux, biotin va oqsillar — soch follikulalari faoliyati uchun eng muhim moddalar. Ular kamayganda follikulalar zaiflashadi va sochlar yoyiluvchan va nozik bo‘lib qoladi.
2. Psixologik bosim va stress:
Ko‘pchilikda kuchli hayajondan 2–3 oy o‘tib soch to‘kilishining keskin ko‘payishi kuzatiladi. Bu organizm stressga “energiya tejash” orqali javob qaytarayotganidan dalolat.
3. Gormonal buzilishlar:
Ayollardagi estrogen kamayishi, polikistik tuxumdon sindromi, tug‘uruqdan keyingi holatlar, erkaklarda esa DHT gormonining ortishi follikulalarni zaiflashtirib, soch kamayishiga olib keladi.
4. Dori vositalari ta’siri:
Qandli diabet, qalqonsimon bez, revmatizm yoki ichak xastaliklariga qarshi preparatlar, antidepressantlar va xususan, kimyoviy davolar soch ildizlarini shikastlashi mumkin.
Asosiy turlari
– Irsiy to‘kilish (androgenetik alopesiya): Peshona chizig‘i orqaga chekinib, tepa qismda siyraklashish bilan boshlanadi. Ayollarda u tarqoq kamayish shaklida namoyon bo‘ladi.
– Telogen effluvium: Stress, yuqori harorat, infeksiya, homiladorlik, ozish yoki jarrohlikdan keyin 2–3 oyda sochlar ko‘p miqdorda to‘kila boshlaydi.
– Areata (dog‘li) alopetsiya: Bosh terisida dumaloq, tiniq sochsiz nuqtalar paydo bo‘ladi. Bu immun tizimi follikulalarga hujum qilgan holatda yuzaga keladi.
– Tratsion alopetsiya: Qattiq bog‘langan sochlar, rezinkada qattiq tortilgan turmaklar follikulalarni uzoq vaqtda zaiflashtiradi.
– Toksik to‘kilish: Kimyoviy moddalar, antibiotiklar, simob, surma va boshqa neyrotoksinlar ta’sirida paydo bo‘ladi.
– Chandiqli alopetsiya: Teri jarohatlangan, kuygan yoki infeksiya tushgan holatda o‘sha joyda follikulalar yo‘qolib, tiklanmaydi.
Qanday tashxis qo‘yiladi?
Soch to‘kilishi sababini aniqlash uchun shifokor quyidagi usullardan foydalanadi:
– Trikoskopiya: Soch ildizi va terini mikroskopda ko‘rib chiqish. Androgenetik va telogen to‘kilishni ajratishda samarali.
– Qon tahlillari: Temir zaxirasi (ferritin), D vitamini, qalqonsimon bez gormonlari va DHT darajasi aniqlanadi.
– Bosh terisi biopsiyasi: Noaniq hollarda teri parchasi olinib, mikroskopda tekshiriladi.
– Soch tortish testi (pull test): 50–60 ta soch tortilib, nechtasi ajralib chiqqani asosida to‘kilish darajasi baholanadi.
– Fototrikogramma va densitometriya: Soch zichligi, o‘sish sur’ati va dinamik o‘zgarishlar maxsus kamera va dastur orqali kuzatiladi.
Davolash qanday olib boriladi?
Soch to‘kilishini davolashda “bitta usul hammaga to‘g‘ri keladi” degan yondashuv yo‘q. Har bir holatda aniq tashxis va maqsadli terapiya talab qilinadi. Vaqt o‘tkazmay mutaxassisga murojaat qilish — mavjud sochlarni saqlab qolish uchun eng to‘g‘ri yo‘l hisoblanadi.
Eslatib o‘tamiz: soch to‘kilishi faqat ko‘zguda ko‘rinib turgan muammo emas. Bu sizning ichki holatingiz, sog‘lig‘ingiz va hayot tarzingiz haqidagi signal bo‘lishi mumkin. Unga vaqtda javob berish esa — kelajakda sizni ko‘proq ishonch, zich soch va ichki barqarorlik bilan ta’minlaydi.
“Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!
