АҚШ Исроилнинг кенгайишидан «чуқур хавотирда»

Америка Қўшма Штатлари Исроилнинг аҳоли пунктларини кенгайтириш режаларидан «чуқур хавотирда» эканини айтди. Шунингдек, Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг худди шу аҳоли пунктларини денонсация қилиш таклифи "бефойда" экани билдирилган.

Фаластинлик ҳуқуқ ҳимоячиларининг айтишича, бу можаро Президент Жо Байденнинг Исроилнинг ўта ўнг қанот ҳукумати фаластинликларга нисбатан қилган қонунбузарликларига жиддий қаршилик кўрсатишни истамаслигидан дарак беради.

Вашингтондаги Араб Маркази таҳлил маркази ижрочи директори Халил Жаҳшан, Исроил сиёсатига қарши амалий ҳаракатларсиз оддий баёнотлар "маъносиз" деди.

“Исроил буни фақат норозилик ифодаси эканини билади. Бу афсус ёки чуқур ташвиш бўладими, du jour дипломатик атамаси қандай бўлишидан қатъи назар, маъмурият Исроилни ўз хатти-ҳаракатлари учун жавобгарликка тортиш учун ҳеч қандай амалий иш қилмайди", деди Жаҳшан Ал-Жазира нашрига.

АҚШ президенти Жо Байден ўзини сионист деб эълон қилган ва Исроил тарафдоридир. Аммо душанба куни унинг маъмурияти Исроил Фаластиннинг Ғарбий Соҳилида 10 000 та турар-жой қуриш режасини танқид қилиб, гўё Вашингтон бу ҳаракатдан "чуқур хавотирда" эканини айтди.

Бир кун ўтиб, Давлат котиби Энтони Блинкен Франция, Германия, Италия ва Буюк Британия ташқи ишлар вазирлари билан бирга Исроилнинг ҳаракатларини рад этди. “Биз исроилликлар ва фаластинликлар ўртасидаги зиддиятни янада кучайтирадиган ва музокаралар йўли билан икки давлат келишувига эришиш йўлидаги саъй-ҳаракатларга путур етказадиган бу бир томонлама ҳаракатларга кескин қаршимиз”, дейилади дипломатлар қўшма баёнотда.

Пайшанба куни Оқ уй матбуот котиби Кейн Жан-Пер ҳам Вашингтон Исроилнинг баёнотидан "чуқур хавотирда" эканини айтди.

Аммо бир соат ёки ундан кўпроқ вақт ўтгач, Давлат департаменти матбуот котиби Веданта Пателдан Исроилни аҳоли пунктлари фаолиятини тўхтатишга чақирувчи БМТ Хавфсизлик кенгаши резолюцияси лойиҳаси ҳақида сўралганда, у бу чорани қоралади.

"Ушбу резолюцияни киритиш икки давлат ечими бўйича музокараларни илгари суриш учун зарур бўлган шартларни қўллаб-қувватлашга хизмат қилмайди", деди Пател журналимтларга , Вашингтон таклифга вето қўйиши ёки қўймаслигини аниқламай туриб журналистларга.

Исроил ҳукмронлиги

Бир қатор оммавий ахборот воситалари резолюция лойиҳаси душанба куниёқ 15 аъзолик кенгашда овозга қўйилиши мумкинлигини хабар қилишди.

АҚШ БМТ Хавфсизлик Кенгашидаги вето ҳуқуқидан Исроилни халқаро ҳуқуқни бузгани учун танқиддан ҳимоя қилиш учун ўнлаб марта фойдаланган.

"Байден маъмуриятининг Исроил аҳоли пунктларини кенгайтиришга қарши эълон қилган позициясининг зиддиятлари, лекин уларни қонуний жавобгарликка тортишга бўлган ҳар қандай уринишларни рад этиш уларнинг Исроил ишғоли ва апартеидни давом эттиришдаги шериклигидан далолат беради", деди АҚШ сиёсати бўйича мутахассис Тариқ Кенни-Шава.

"Бу оддий, ҳар бир АҚШ маъмурияти икки давлат ечимига хавф солиши мумкин бўлган ҳар қандай нарсага қарши эканлигини айтди, бироқ ҳеч ким Исроилнинг ноқонуний экспансиясини тўхтатиш учун ҳеч қандай чора кўрмади", деб қўшимча қилди Кенни-Шава ўз хабарида.

"Бунинг сабаби, АҚШ Исроил ҳукмронлиги статус-квосини сақлаб қолиши учун ғамхўрлик қилади ва бу муаммонинг асосий нуқтаси", дея қўшимча қилди у.

Amnesty International каби етакчи инсон ҳуқуқлари ташкилотлари томонидан апартеид тизимини фаоллаштиришда айбланган Исроил ҳар йили АҚШдан камида 3,8 миллиард доллар ёрдам олади.

Исроил 1967 йилда Ғарбий Соҳилни, жумладан Шарқий Қуддусни ва Ғазо секторини эгаллаб олди. Ўшандан бери у фаластинликлар ўз бўлажак давлатларининг бир қисми сифатида кўрадиган ерларда юз минглаб исроилликлар яшаши учун турар-жойлар қурилмоқда.

Халқаро ҳуқуқ ишғол қилувчи кучларнинг тинч аҳолини босиб олинган ҳудудларга ўтказишини ақиқлайди. БМТ Исроил аҳоли пунктлари қурилишини “ҳарбий жиноят” деб атаганди.

Нетаняхунинг ички сиёсатининг кўплаб элементлари, жумладан, унинг Фаластинга қарши риторикаси, Исроил суд тизимини заифлаштиришга уринишлари ва ўта миллатчилар билан иттифоқ, ҳатто Исроилнинг ашаддий тарафдорлари орасида ҳам унга бўлган эътироз ошишига сабаб бўлди.

Бундан ташқари, баъзи америкалик демократлар Исроил раҳбарининг собиқ президент Доналд Трамп билан дўстона муносабатларидан хавотирда, бошқалари эса Нетаняхунинг Эрон ядровий келишуви бўйича Трампдан олдинги президент Барак Обама обрўсига путур етказиш кампаниясидан хавотирда.

Аммо Байден Нетаняхуга бўлган муҳаббатини кўп марта изҳор қилган. Ҳатто Обама ва Нетаняху ўртасидаги рақобат ҳам Вашингтоннинг Исроил-Фаластин можароси бўйича позициясида жиддий ўзгаришларга олиб келмади.

Обама президентлигининг сўнгги йилида Нетаняху билан англашув меморандумини имзолаган ва Исроилга 10 йил давомида АҚШдан 38 миллиард доллар ёрдам берган. Бироқ Обама маъмурияти 2016 йил декабрь ойида БМТ Хавфсизлик Кенгашига Исроил аҳоли пунктларини қораловчи резолюцияни қабул қилишига рухсат бериб, АҚШ ветосидан тийилди.

Жаҳшан Нетаняху туфайли АҚШнинг Исроилни қўллаб-қувватлашида ёки Байденнинг Исроилнинг турар-жой сиёсатига амалий таъсир кўрсатиш истагида катта ўзгаришларни кўрмаяпти.

Аш-Шабак вакили Кенни Шава ҳам буни қўллаб қувватлади. "Нетаняху АҚШнинг барча аҳолиси, ҳатто Исроил тарафдорлари орасида ҳам машҳур бўлмаслиги мумкин, аммо бу ҳеч қачон АҚШ маъмуриятига таъсир қилмаган", деди у.

Байден маъмурияти, эҳтимол, БМТ Хавфсизлик Кенгаши таклифига тўсқинлик қилиши ва Исроилга фаластинликларга нисбатан ҳуқуқбузарликларни тўхтатиш учун тинч йўл билан босим ўтказишни мақсад қилган "Бойкот, ажратиш ва санкциялар" (BDS) ҳаракатига қарши чиқиши мумкин. “Замин” янгиликларини “Telegram”да кузатиб боринг