Стрелков қўлга олингани ҳақида аввалига РБК нашри ўз манбаларига таяниб хабар берди. Кейинроқ Стрелковнинг 800 мингдан ортиқ ўқувчиси бўлган Telegram-каналида унинг қўлга олингани ҳақида хотини Мирослава Регинскаянинг баёноти чиқди. Аёлнинг сўзларига кўра, эрини номаълум томонга олиб кетишган, бу вақтда у уйда бўлмаган.
Кечга яқин Стрелков қўлга олингани ва экстремизмда айбланаётгани расман тасдиқланди. Мешчанский суди сайтида бу борада икки энлик хабар берилди. Стрелков Россия жиноят кодексининг 280-модда 2-қисмида кўрсатилган интернет орқали экстремизмга чорлаш жиноятини содир этгани исботланса, 5 йилгача қамалиши мумкин.
Стрелковга нисбатан бунгача ҳам суд ҳукми чиққанини унутмаслик керак. 2022 йил ноябр ойида Ҳаага суди Малайзиянинг «Боинг» самолётини уриб туширишда Стрелковни айбдор деб топиб, уни бир умр қамоқ жазосига ҳукм қилган.
«Давлат одами»
Ҳаага суди бир умрлик қамоқ ҳукмини чиқарганда Стрелковни ҳеч ким ҳимоя қилмаганди. Москвадаги судда эса унинг ҳимоясига адвокат Александр Молохов ҳозир бўлди. Бу адвокат ўз вақтида «МММ» иқтисодий пирамидаси асосчиси Сергей Мавродани, миллатчи Даниил Константиновни, мудофаа вазирлиги мансабдори Евгения Василевани, миллиардер Олег Дерипасканинг хуштори экани айтилган эскорт хизмати вакили Настя Рибкани, «Яблоко» партияси етакчиси Сергей Митрохин ва ҳатто қамоқда ўлиб кетган аудитор Сергей Магнитскийни ҳимоя қилган. Адвокат Молохов 2014 йилда «Яблоко» партиясидан Москва шаҳар думасига сайланиш учун номзод ҳам бўлган.
Бу гал машҳур адвокатда ўз мижозини ўрганиш учун кўп вақт бўлмади ва улар суд залидагина учрашишди. Соат 17:00 атрофида Стрелковни суд залига олиб бориб, «қафас»га тиқишди. Унинг ёнида юзига ниқоб тутган ФСБ зобити турганди. Стрелков ОАВ вакиллари билан гаплашишдан бош тортди.
Фото: SERGEI BOBYLEV/TASS
«Гиркин машҳур одам, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар билан алоқалари бор», деди ФСБ терговчиси уни қўлга олиш зарур бўлганини таъкидлар экан. Терговчининг сўзларига кўра, Стрелков тезкор-қидирув ишлари олиб борадиган бўлинмада хизмат қилган ва озодликка чиқса, осонгина яширина олади.
«Игор Иванович тизимга бегона эмаслиги унинг фойдасига хизмат қилиши керак. Ахир у давлат одами. Мижозим айбини тан олмайди, яшириниш ёки терговдан ниманидир беркитишни мақсад қилмаган», деди адвокат. У ФСБ келтирган аргументларни асоссиз деб атаган.
Стрелковнинг ўзи суддан уни уй қамоғида қолдиришни сўради ва бунга асос қилиб иккинчи босқичдаги стенокардия (юрак касаллиги) билан оғригани, дори ичиб юриши кераклигини келтирди.
«Терговчининг чет элга қочишим ҳақида гаплари кулгили. Ахир мен кўп давлатларда Интерпол қидирувида бўлсам. Ҳаага суди қилмаган ишим учун умрбод қамоққа ҳукм қилган. Давлат хавфсизлик хизмати офицери сифатида терговдан қочмоқчи эмасман», деди Стрелков.
Аммо судя Олеся Менделеева бу гапларга ишонмади ва уни қамоққа юборди. Дарвоқе, бир йил аввал Россия армияси ҳақида фейк тарқатишда айбланиб 7 йилга қамалган депутатга ҳам айнан мана шу судя ҳукм ўқиганди.
Россияда яна кимлар экстремизмга чорловда айбланган?
Путиннинг асосий танқидчиси Алексей Навалнийга нисбатан жуда кўп иш очилган ва улардан бири айнан экстремизмга чорлов бўйича айблов. Уруш бошланганидан буён Москва судларининг ўзида беш киши экстремизмга чорловда айбланиб қамалди. Масалан, угличлик Денис Попов экстремизмга чорлов ва терактга уриниш ишлари бўйича айбдор деб топилиб, 7 йилга қамалган.
2022 йил декабр ойида «Москва иши» фигуранти Владислав Синицга ҳам юқоридаги айблов қўйилган. Бу вақтда айбланувчи душманлик ва нафрат уйғотишда ҳам айбдор деб топилиб, 2019 йилдан буён қамоқда жазо ўтаётганди. 2023 йил апрел ойида пермлик миллатчи Артём Шипиловский ҳам Россия ЖК 280-моддаси 2-қисми билан айбдор деб топилган.
Алексей Навалний асос солган Коррупцияга қарши кураш фонди оператори Павел Зеленский 2021 йил журналист Ирина Славина ўз жонига қасд қилгани ҳақида қолдирган иккита твити учун худди шу айблов билан икки йиллик калоннага ҳукм қилинган, кейинчалик эса жазо юмшатилганди. 2019 йил москвалик талаба Егор Жуков YouTube'даги видеоси учун шу айблов билан 3 йилга қамалган.
«Ғазабланган аҳмоқлар клуби»
Судда маълум бўлишича, ФСБ Стрелковга қарши 18 июлда иш очган. Сабаб сифатида унинг каналида 25 май куни эълон қилинган постлари келтирилган. Адвокат Молохов айтганидек, мижози Қрим ҳақида, 105 ва 107-десант полкларига пул тўлаб берилмаётгани ҳақида ўша постларда айтган гапларини рад этмайди.
Адвокат жиноий иш очишга ФСБ криминалистика институти мутахассиси томонидан келтирилган ягона далил ғалати эканини айтган. «Унда 25 майдаги иккита пост таҳлил қилинган: Қрим масаласи ва пул бермаслик оқибатида юзага келажак тартибсизлик ҳақида», дейди адвокат. Унинг сўзларига кўра, қандайдир қримлик одам Стрелковнинг постларини ўқиб ғазаблангани жиноий иш очишга асос қилиб келтирилган.
Бундан аввалроқ РБК нашри Стрелков ўз вақтида «Вагнер» ХҲКда жарроҳ сифатида ишлаган Дмитрий Петровский ёзган аризага кўра қўлга олингани ҳақида ёзганди. Бу шифокорнинг ўзи ҳам уруш вақтида ҳукуматни танқид қилиб келади. Петровский Ярославлда пластик жарроҳ бўлиб ишлаган маҳаллий активистлардан бири. 2016 йил март ойида у «Алтернатив Масленница» акциясини ўтказади. Унда ким хоҳласа, ярославллик сиёсатчилар тасвирланган суратларни ёқиши мумкин бўлган. Ўша йили Петровский «Единая Россия»дан маҳаллий кенгашга депутат этиб сайланади. 2018 йилда эса бепул тиббий хизмат ва нафақани бекор қилиш кераклиги ҳақида гаплари учун партиядан ҳайдалган.
HTTPS://VK.COM/KRPRUS
Петровский BBC билан суҳбатда Россия Бош прокуратурасига мурожаат қилиб, Стрелковнинг баёнотларини ўрганишни сўраганини тасдиқлади. Аммо шифокор Стрелковни қўлга олишларига айнан шу ариза асос бўлгани ёки йўқлигини билмайди. Уни иш бўйича тергов жараёнига жалб этишмаган.
«Ариза ёзишимга ўртоқ Гиркин ўзини ватанпарвар кўрсатиб давлатимизга қарши тургани сабаб бўлди. У давлатни, президентни ҳақорат қиладиган гаплар гапирди. Мен бунга чидаб туролмадим ва Бош прокуратурага ариза ёздим.
Унинг Telegram-каналини кузатсангиз, экстремизмга чорловлар билан тўла эканини кўрасиз. 18 июлдан бошлаб эса у турли гуруҳларни экстремизмга чорловчи постлар қўйган», деган шифокор. Аммо у гап айнан қайси постлар ҳақида кетаётганини айтишдан бош тортган.
Стрелков 18 июл куни «давлат тепасида турган одам»ни «пасткаш» ва «қўрқоқ» деб атаган, Путиннинг атрофидагилар, шунингдек, «Вагнер» ХҲКни танқид қилганди. Аммо унинг постлари бутун йил давомида ёзиб келган бошқа постларидан унчалик фарқ қилмасди.
Петровскийнинг айтишича, Стрелков билан ҳеч қачон кўришмаган, аммо у ўзининг «Ғазабланган ватанпарварлар клуби» билан бюджет пулларига чанг солаётганидан хабардор. «Улар ҳеч қанақа патриот эмас, улар ғазабланган аҳмоқлар клуби», деган шикоятчи.
«Вагнер» ХҲК раҳбари Евгений Пригожин Путиннинг манзилига Стрелковдан кам бўлмаган танқидлар ёғдирган, бутун бошли ҳарбий исён уюштирган, Путин эса уни хоин деб атаганди. Аммо шифокорнинг сўзларига кўра, бу ишлар жиноий жавобгарлик учун асос бўла олмайди.
Уруш бошлаган, «Боинг»ни уриб туширган, медалини сотган
Игор Гиркин ёшлигида тарих бўйича ўқиган, аммо мутахассислик дипломини қўлга киритгач, илм-фан билан шуғулланиш ўрнига Молдованинг Днестрбўйи автономиясига жанг қилгани кетади. Ўшанда у ерда фуқаролик уруши кетаётганди. Расмий биографиясида ёзилишича, ҳарбий хизматни биринчи чечен уруши вақтида ўтаб, кейинчалик шартнома асосида ФСБ махсус бўлинмаси сафида қолган. Шимолий Кавказдаги ҳарбий ҳаракатларда қатнашган, 2013 йил полковник даражасида ФСБдан кетказилган.
2014 йил январ ойида Стрелков россиялик «православ олигарх» деб аталадиган Константин Малофеевнинг қўриқчиси сифатида Киевга боради. Улар гўёки Рус православ черкови эгидаси (ҳомийлиги) остида Юнонистоннинг Афон шаҳридан Украина пойтахтига «Сеҳргарлар совғаси»ни олиб боришган, бу вақтда Украинада ҳукумат ағдарилиш арафасида турган ва Майдан намойишлари авжига чиққанди.
Март ойида Стрелков Қримни эгаллашда иштирок этади. Апрелда эса оз сонли аскарлари билан Донецк областидаги Словянск шаҳрини эгаллайди. Айнан мана шу тўқнашув ортидан Украина шарқида ҳарбий ҳаракатлар бошланиб кетганди. Кейинроқ Стрелков бу ҳақда шундай деганди: «Урушни бошлаган тепкини барибир мен босгандим. Агар бизнинг отряд чегарани кесиб ўтмаганида, ҳаммаси тугарди. Харкив ва Одессада бўлгани каби. Ҳа, ҳозиргача айланиб турган уруш ғилдирагини бизнинг отряд босганди».
АҚШ террорчилар сафига киритилган «Донбассдаги кўнгиллилар координатори» Александр Жучковский «Словянскнинг 85 куни» асарида ёзишича, Стрелков Донецкка киришига Москвадаги баъзи одамлар рухсат бермаган, аммо у мустақил қарор қабул қилиб, тақиқларга қулоқ солмаган. Унинг гуруҳи Украина чегарасини бузиб кириб, ҳозиргача давом этаётган уруш оловини ёққан.
Тўқнашувларнинг биринчи ҳафтасида Стрелков анонимликни сақлаб қолишни истайди ва фақат ниқобда кўриниш беради. 2014 йил 26 апрелда илк марта юзи очиқ ҳолда интервю бериб, тезда Словянскдаги ҳаракатларни қўллайдиган кремлпараст нашрлар қаҳрамонига айланади. Словянск учун жанглар 5 июлгача давом этади. Бу вақт давомида Стрелков худди ўзи танқид қиладиган Евгений Пригожин каби мудофаа вазирлигидан снаряд ва қурол сўраб келади. Аммо улар келишини кутиб ўтирмай ўз жангчиларини Донецкка олиб кетиб, ўзини «ДХР» мудофаа вазири деб эълон қилади.
2014 йил 17 июлда эса Донбасс осмонида Малайзиянинг «Боинг» MH-17 самолёти уриб туширилади. Учоқ бортида бўлган 298 йўловчининг барчаси ҳалок бўлади. Вафот этганлар орасида энг кўп Нидерландия, Малайзия ва Астралия фуқаролари бўлган. Стрелков ортда қолган йиллар давомида бу самолётни унинг гуруҳи ёки ўзи уриб туширганини рад этиб келади. Ҳалокат содир бўлган кунда эса «Иван Иванович Стрелковдан ҳисобот» паблигида Ан-26 самолёти уриб туширилгани ҳақида хабар пайдо бўлиб, унга «Ахир бизнинг осмонимиздан учманг дегандик-ку» деган изоҳ қўшимча қилинади. Бу постдаги видеода эса айнан «Боинг» қолдиқларидан чиқаётган тутун кўринади. Аслида Украинанинг ҳарбий самолёти эмас, Малайзиянинг йўловчи самолёти уриб туширилгани аниқ бўлгач пост ўчириб юборилади.
Ҳалокат юзасидан маҳкамада суд «Боинг» Снежной яқинидаги Первомайск фермасидан туриб «Бук» ракета тизими орқали уриб туширилгани тўғрисида фактларни ишончли деб топади. Стрелков, унинг ўша вақтдаги ўринбосари Сергей Дубинский ва Украина фуқароси Леонид Харченко бир умрлик қамоқ жазосига ҳукм қилинади.
2014 йил 15 августда Украина ҳудудни тарк этган Стрелков Россияга қайтади. Ўшанда ўзини мустақил деб эълон қилган «Донецк халқ республикаси» «раҳбари» лавозимини эгаллаган политтехнолог Александр Бородай ҳам ишдан кетади ва унинг ўрнини донецклик Александр Захарченко эгаллайди.
Стрелков ва Бородай узоқ вақт дўст бўлишади, аммо ўша воқеалар фонида келишмай қолишади. Бородай Россия ҳукумати хизматида қолиб марказий ОАВда чиқишда давом этади ва кейин Дума депутатига айланади. Стрелков эса ўзига хос ҳарбий мухолиф позиция танлайди. Шу сабаб уни ТВда кўрсатмай қўйишади. У «Новороссия» фонди очиб собиқ жангчиларига ёрдам беришга ҳаракат қилади.
«Бизни ортиқ телевизорда кўрсатишмайди. Улар кўпчиликда Донбасс тинчлик томон кетмоқда деган хулоса шакллантирмоқчи. У ердаги ҳар кунлик отишмалар, одамлар ўлаётгани ҳақида хабарларда айтишмайди. Бу мавзу модадан қолди. Ўз навбатида, инсонпарварлик ёрдами юбориш ҳам камайди. Ўтган йил билан таққосласа баъзи жойларга тўққизга бир нисбатда камайган», деб нолиганди Стрелков 2016 йилги чиқишларидан бирида. У очган фонд Москвадаги «Таганская» метро бекати яқинидаги бир нечта хонадан иборат бинони эгаллайди. Хона деворларига Николай II ва Владимир Путиннинг суратлари илинади.
Навалний билан дебат
2017 йилда Стрелков ҳозир қамоқда бўлган Россия мухолифат етакчиси Алексей Навалний билан дебатда иштирок этади. Уларнинг ҳар иккиси бошқача позициядан туриб бўлса ҳам Россия ҳукуматини танқид қиларди.
2019 йилда эса Стрелков молиявий муаммога учрагани сабаб Қрим аннексияси учун олган медалини сотувга қўяди.
2022 йил 24 февралда Россия Украинага бостириб киргач, Стрелков бир неча марта фронтга боришга ҳаракат қилади, аммо бунга йўл қўйишмайди. 2022 йил август ойида уни аннексия қилинган Қрим ҳудудида қўлга олишади. У мўйловини олиб Сергей Рунов номига олинган паспорт билан жанг майдонига ўтмоқчи бўлади. Аммо Стрелковнинг ўзи қўлга олинганини рад этиб, эртами кечми аниқ фронтга боришини қўшимча қилади.
2022 йил октябр ойида охирги марта фронтга боришга уриниб кўради. У бир муддат кўринмай қолади ва Ростовдаги чегара яқинида юргани акс этган суратлар тарқалади. 2022 йил 5 декабр куни Москвага қайтганини эълон қилади ва шундан кейин фронтга бориш ҳаракатларини тўхтатади.
«Олий ноқўмондон» ва «Фанерли маршал»
Аввалдан ижтимоий тармоқларда яхшигина фаол бўлган Стрелков уруш бошлангач бунга янада кўпроқ эътибор қаратди. Масалан, қўлга олинган куни унинг Telegram-каналида 875 минг ўқувчи бор эди. Бу эса Россия бош пропагандачиларидан бири бўлмиш Маргарита Симояннинг обуначилари сонидан икки баравар кўп. Стрелков YouTube'да жонли эфирлар қилиб турарди, аммо уруш бошланганидан кейин унинг канали блокланади. Шу боис, бошқа блогерларнинг эфирларида кўриниш беришга, қамрови кичик эфирларда чиқишга мажбур бўлади.
Унинг чиқишлари ҳукуматга яқин нашрларда эмас, асосан мухолиф каналларда оммалашади. Ҳатто украин нашрларида ҳам. Чунки Стрелков уруш бошланганидан буён Россия ҳукуматини танқид қилиб келаётганди. У Россияда урушга оид танқидларни ёғдираётган ягона одам эмас. Масалан, Украинанинг Харкив йўналишида амалга оширган муваффақиятли қарши ҳужуми натижасида руслар дарёнинг нариги соҳилига сиқиб чиқарилганида танқидлар айниқса кўпайганди. Аммо Стрелковнинг танқид оҳанги алоҳида генераллар ёки кичик қарорларни танқид қиладиган ҳукумат назоратидаги ҳарбий мухбирларникидан фарқ қилади.
«Олий ноқўмондон» (Владимир Путин – BBC), «Фанерли маршал» (Сергей Шойгу), «тиллага бурканган хўрозлар», «масхарабозлар» (рус генараллари), «Қора масхарабоз» (Евгений Пригожин), «Генерал Му-Му» (Валерий Герасимов), «бизнинг аҳмоқлар» (рус мулозимлари) – булар Стрелков ҳар кунлик чиқишларида Россия элитасини «таърифлайдиган» энг ёмон иборалар эмас.
Бўлиб ўтаётган воқеаларга нисбатан Стрелковнинг нуқтайи назарини қуйидагича ифодалаш мумкин: уқувсиз ҳарбий раҳбарият урушни ёмон олиб бормоқда ва чегаралар мустаҳкамлигини таъминлай олмаяпти. Сиёсий мулозимлар эса мамлакатни ҳарбий релсга ўтказа олишмаяпти ва оқибатда Россия урушда енгилиш, бунинг ортидан тарқалиб кетиш хавфи остида қолмоқда.
Масалан, унинг қуйидаги иқтибосига эътибор беринг: «Олий ноқўмондоннинг ҳарбий мухбирлар олдидаги бугунги нутқи менда душман ҳужумининг биринчи ҳафтаси давомида уйғонган охирги некбин хулосаларни ҳам расво қилди. Буни фақат «Итюрак»даги т.Швондернинг сўзлари билан ифодалашим мумкин: «Бу... шунчаки шармандалик!».
Баҳорда Стрелков «Ғазабланган ватанпарварлар клуби» тузилганини эълон қилиб, унга 2014 йил ўзини Донецк области «губернатори» деб эълон қилган Павел Губаревни раҳбар этиб тайинлайди.
Стрелков ва Губарев ишга жиддий киришади. Ҳатто Петербургда ваколатхона очишга улгуришади. Москвада 400 киши иштирокида ўтган матбуот анжуманида эса агар уруш учун масъулиятни гарданига ололмайдиган бўлса, Путинни истеъфога чиқишга чақиради.
Стрелков бу клуби орқали чинакамига катта сиёсий куч йиғишга интилгани ёки йўқлиги аниқ эмас. У 2015 йилда ҳам шунга ўхшаш машҳурликка эришганди. Россия «чет эл агенти» деб эълон қилинган «Левада маркази» ўшанда Стрелковни танийдиганлар сони бирданига 27 фоизга ошганини хабар қилган. Аммо 2022 йилга келиб унинг машҳурлик даражаси тушиб кетганди. Москваликлар орасида ўтказилган сўровномада унга атиги 0,4 фоиз одам ишонч билдиришини маълум қилган. Машҳурликда уни Алексей Навалний (2,6) ва Сергей Шойгу (11,8) ортда қолдирган.
Россиядаги «ватанпарвар қатлам» Стрелковнинг кескин чиқишларига аввалига эҳтиёткорлик билан ёндашади. Кейинроқ эса унинг чиқишларини қоралай бошлашади. Масалан, мамлакат бош пропагандачиси Владимир Соловьев у ҳақда «кундузи юрадиган йўлини топа олмайдиган жулдирвоқи» деб атайди. Шунингдек, Стрелковни «Словянскдан қўрқоқларча қочиш»да айблайди.
Mash Telegram-канали апрел ойида Стрелковни уруш учун пул йиғаётгани сабаб армияни камситиш айблови бўйича текширишлари ҳақида ёзганди. Кўпчиликка бу фикр маъқул бўлади. Масалан, Дума депутати Олег Мотвейчевга. «Стрелков нима бўлаётгани, бизнинг стратегиямиз нимадан иборат эканини умуман тушунмайди. У ўзининг бир бурда ақли билан тепадагиларнинг режаларини тушунмоқчи бўлади. У ҳаммага лой чаплаши эмас, тепада ҳам аҳмоқлар ўтирмагани, у дунёда энг ақлли одам эмаслигини тушуниши керак», деган депутат.
Украинада Стрелков билан бўлаётган воқеаларни қандай қаршилашди?
BBC'нинг Киевдаги мухбири Святослав Хоменко:
Украинада Игор Стрелковга қандай қарашларини тушуниш учун 2020 йил май ойида Киевда бўлган бир воқеани эслайлик. Украиналик машҳур журналист Дмитрий Гордон ўз офисида ўтириб Игор Стрелковдан интервю олиб, уни «эътиқодли одам», «тарихий шахс» деб атайди. Интервю 4 соатдан ортиқ давом этади ва у ҳали тугамаган бир вақтда Гордоннинг уйи олдида унинг портретини кўтарган бир гуруҳ одамлар пайдо бўлади. Улар учун украиналик журналист Стрелков билан шунчаки гаплашиши ҳам номақбул ҳаракат эди.
Ўша намойиш давомида Гордоннинг офиси деворларига зарар етказилади. Уруш бошланганидан кейин ҳам украинлар Стрелковга нисбатан шунчаки нюсмейкер деб қарай олишмайди. Унинг гапларидан иқтибос келтириш эса номақбул ҳаракат деб қаралади.
Аммо украиналиклар орасида уни кузатадиганлар етарлича топилади. Уни ҳатто Алексей Арестович билан таққослашади ва ҳазиллашиб «иккиси ҳам украиналикларнинг жанг майдонидаги руҳини кўтаришга хизмат қилади» деб айтишади. Аммо Стрелков Арестович каби Европа марказидаги давлатга нисбатан очилган урушни танқид қилмайди. Аксинча Россия ҳарбийлари украинларга нисбатан етарлича тажовузкор бўлмаётганидан нолийди.
Стрелковнинг Украинага қарши уруш янада қонли бўлиши кераклиги ҳақида ғояларини қўллайдиган украиналиклар борлигини биламан. Уларнинг онг остида Стрелковни қўллаш истаги кучли.
Унинг қўлга олиниши Россиядаги урушни қўлловчилар орасида келишмовчилик бошлангани ёки уларни тийиб туриш ҳаракати кетаётганини билдирадими? Бу саволга Киевдан туриб жавоб бериш қийин. Аммо унинг қўлга олиниши Украина томони учун муҳим ҳолат дейиш мумкин. Ахир у Украина учун Шойгу, Герасимов, Пригожин ва Владимир Саловьевдан ҳеч қандай фарқ қилмайдиган одам. Улар қайси лавозимда бўлишидан қатъи назар Россия босқини рамзидир. Бу борада битта тушунарли мантиқ бор – бундай «рамзлар» қанча кам бўлса, украиналикларга шунча яхши.
Уруш тарафдорларига қарши қаратилган репрессия
Стрелков урушга қарши қатламга репрессияни қўлловчи ватанпарварлар орасида қўлга олинган биринчи одам эмас. Бир неча кун аввал полиция Россия бош разведка ташкилоти собиқ полковниги Владимир Квачковни қўлга олгани ҳақида хабар берганди.
Радикал қарашлари билан машҳур бўлган Квачков исёнга уринишда айбланиб ўтириб чиққан, 2019 йил қамоқдан чиқиб яна ҳукуматни танқид қилишда давом этганди.
У ҳам Стрелков каби урушни фаоллик билан қўллайди, аммо ҳукуматни танқид қилади. Уруш бошланганидан бир неча ой ўтиб Стрелков Украина қуролланган аскарлар сони ва техника бўйича Россияни ортда қолдира бошлагани, мамлакатда ҳеч бўлмаса қисман сафарбарлик ўтказиш кераклигини айтиб чиққанди.
Россияда қисман сафарбарлик эълон қилингач эса Квачков ва Стрелков бу қарорни ҳам танқид қилиб, тезда умуммиллий сафарбарлик ўтказиш кераклигини таъкидлайди. Улар камида миллион нафар россиялик қуроллантирилиши кераклигини айтганди.
STANISLAV KRASILNIKOV/TASS
9 июл куни полиция Петербургдаги урушни қўллайдиганлар йиғиладиган, фронт учун пул тўпланадиган «Листва» китоб дўконини босади. Ўша куни дўконда Стрелков «Вагнер» исёни ҳақида маъруза қилиши керак эди. Полиция китоб дўкони миналаштирилганини иддао қилиб, барчани эвакуация қилади. Ваъда қилинган маърузани эса «махфий жойда» барибир ўтказишади.
Кейинчалик полиция бу китоб дўконига яна боради ва унинг эгаларидан «жиноятга йўл очувчи ҳаракатларга шароит яратиб бермаслик» бўйича хат ёздириб олишади. Уларга Стрелковнинг учрашувлари маҳаллий ҳукумат билан келишилган ҳолда ўтказилиши керак бўлгани тушунтирилади.
Россияда 2007 йил экстремистик деб топилган ва тақиқланган Эдуард Лимоновнинг миллий кўпчилик партияси (нацболлар) вакиллари бугун ўзларини «другоросслар» деб аташади. Улар ҳозирги урушни ҳам қўллашади, аммо ҳукуматни танқид қилишади. Улар 2014 йил Украина шарқида Россия қўлловидаги айирмачилар сафида жанг қилади.
Партия аъзоси Александр Аверин 2018 йилда Украина чегараси орқали ноқонуний қурол контрабандаси билан шуғуллангани учун уч йилга қамалганди. «Менимча, қамоқ жазоси россиялик сиёсатчи учун касбий таваккалчилик. Ҳозир ҳукумат Z операцияни ўзи буюрганидан бошқача қўллаётган одамларга нисбатан репрессия қилишига ишонмайман. Фикримча, нацболлар ва сўлчи патриотларга қарши нейтрал позиция танланиб, сукут сақланади», деганди BBC билан суҳбатда нацболлар вакили Андрей Песоцкий.
Россияда «чет эл агенти» деб топилган «Сова» таҳлил маркази тадқиқотчиси Александр Верховский Стрелков ва Квачковга ўхшаган одамлар жуда узоқ вақт давомида ҳукуматни танқид қилганига эътибор қаратган. «Бу чиндан тушунарсиз ҳолат. Ахир улар раҳбариятни оғзига келган гапи билан ҳақорат қилди. Бу ҳолат 1,5 йил давом этди ва афтидан сабр коса тўлган кўринади», деган Верховский.
Унинг фикрича, ҳукуматдагилар энди ултрапатриотларга ҳам босим ўтказишга қарор қилган: «Квачков, Стрелков, «Листва» дўкони – уларни фақат ҳукуматни танқид қилиш бирлаштиради. Яъни улар – ҳам миллатчи, ҳам ҳукуматни танқид қилади».
Россияда урушни ҳукумат белгиламаган бошқача кўринишда қўллашга қандай муносабатда бўлиш шу вақтгача мужмал масала бўлиб қолаётганди. Верховский бу борада ҳукумат мурватларни қаттиқроқ бурашга қарор қилди деган тахминга келган.
«Пиёдани тахтадан олиб ташлаш мумкин»
Урушни фаол қўллайдиган баъзи фаоллар Стрелковнинг қўлга олиниши бўйича норозилик билдиришди. Масалан, публицист Егор Холмогоров буни «ўтмишдаги хизматлари учун ҳазил» деб атади ва унга қарши ҳам шундай ҳаракат қилишни сўради. «Стрелков мисолида қандайдир хавфли сиёсий ташкилотчини кўришлари жуда кулгили. Уни сиёсатчи сифатида таъқиб қилишни гўёки сиёсий пастга уриш деб билишди. Ҳолатни танқидчини репрессия қилиш деб баҳолаш эса ишнинг улар кўзлаган мазмунини бузиб қўярди», деган публицист.
Дума собиқ депутати, авиация полковниги Виктор Алксниснинг фикрича, Стрелковга нисбатан иш очиш хато ва бу ҳукуматга қимматга тушади. «Украинани жанг майдонида енга олмаётган ҳукуматимиз «бегоналар қўрқиши учун ўзингникини ур» қабилида иш тутмоқда. Улар урушни қўллайдиган, аммо ҳукуматни танқид қиладиганларнинг оғзини ёпишга ҳаракат қилмоқда», деб ёзди у.
«Листва» китоб дўкони менежери Савва Федосеев Стрелков қўлга олинганини «Россия учун шармандалик» деб атади.
Стрелков билан ФСБда хизмат қилган собиқ ходим исмини сир сақлаш шарти билан BBC билан суҳбатлашган ва собиқ ҳамкасбининг кинояли ҳаракатларини анчадан буён кузатиб келаётганини айтган. «Игорёкдан Мандела чиқмади», деган у.
Стрелковнинг узоқ йиллик ҳаммаслаги ва хизматдоши Александр Жучковский ҳамкасбининг қўлга олиниши Пригожиннинг исёни билан боғлиқми деган саволга жавоб берди.
«Чиндан Стрелков узоқ йиллардан буён ҳукуматни тўғридан тўғри танқид қилаётган ва унга тегишмаётганди. Бугун бир воқеани эсладим. Саккиз йил аввал Стрелков Москвага бориб, Владислав Сурковни танқид қилганди. Сурков эса ўзаро суҳбатда саккизта шахмат доскасида ўйнаётгани, Стрелков эса тахталардан биридаги пиёда эканини айтганди.
Стрелков бу борада ғазабланган пиёда бўлса, Пригожин ғазабланган фарзиндир. Фарзин билан келишиш керак, пиёдани эса тахтадан олиб ташласа ҳам бўлади. Шахмат тахтасидаги ҳолатдан келиб чиқсак, Стрелков олиб ташлаш осон бўлган пиёда бўлиб чиқди. Унинг орқасида қандайдир ҳарбийлар ёки фронтчилар йўқ. Пригожинда ресурс бор, у жиддий муаммо туғдира олади. Стрелковда эса фақат информацион ресурс бор ва бу ҳукуматга муаммо туғдира олмайди», деган Жучковский.
“Замин” янгиликларини “Facebook”да кузатиб боринг
