Кавказда янги саҳифа: Озарбойжон ва Арманистон раҳбарлари музокараларида тарихий яқинлашув

Абу-Дабида бўлиб ўтган Озарбойжон ва Арманистон етакчилари ўртасидаги тўғридан-тўғри учрашув минтақанинг келажагига янги саҳифа очиши мумкин бўлган воқеа сифатида эътироф этилмоқда, деб хабар берди APA ахборот агентлиги. Илҳом Алиев ва Никол Пашинян ўртасидаги музокаралар тўрт соатдан кўпроқ давом этиб, минтақанинг энг долзарб муаммолари — тинчлик шартномаси, Нахичевон экслави ва Озарбойжоннинг асосий ҳудуди ўртасидаги йўл масаласи, чегараларни делимитация қилиш каби йирик сиёсий саволлар муҳокама қилинди.

Учрашув юзма-юз ва маслаҳатчилар иштирокида ўтди, шу билан бирга, ташқи ишлар вазирлари ҳамда икки давлат бош вазир ўринбосарлари бошчилигида ишчи гуруҳлар ҳам жараёнга жалб этилди. Бу тарихий учрашувнинг яна бир аҳамиятли жиҳати — Россиянинг минтақадаги таъсири камайган бир вақтда, Европа Иттифоқи ва АҚШнинг дипломатик ёрдами билан янги босқичга ўтилаётгани бўлди.

Россия илгари ҳар икки давлат учун асосий воситачи бўлиб келган бўлса, Украинадаги урушдан кейин Москва таъсири сезиларли заифлашди. Ереван ва Боку эса энди минтақавий муаммоларни тўғридан-тўғри ҳал қилишга, жаҳон ҳамжамияти иштирокини кенгайтиришга интилаяпти. Туркия ва АҚШнинг ярашувни қўллаб-қувватлаши, Россиянинг эса фақат формал равишда нормаллашувни қўллаб-қувватлаши — Кавказда янги геосиёсий манзара яратиб берди.

Мутахассислар бу учрашувни чинакам яқинлашув ва ҳал қилувчи босқич сифатида баҳолаяпти. Олеся Вартаняннинг таъкидлашича, етакчиларнинг биринчи тўғридан-тўғри мулоқотга киришгани — жиддий қадам. Ҳар икки мамлакат расмийлари буни тарихий лаҳза сифатида баҳолаб, музокаралар якунларини тўлиқ очиқламаган бўлса-да, учрашувнинг ўзи конструктив руҳда ўтгани ҳақида хабар беришди.

Айни пайтда, музокараларда кескин илгарилаш кузатилмади — тинчлик шартномаси имзоланиши мумкин бўлган сана ёки жой эълон қилинмади, йўллар ва коммуникацияларни очиш борасида ҳам аниқ келишувлар йўқ. Бу эса — икки халқ ўртасидаги чуқур ишончсизлик, дўстона муаммоларни ечиш учун биргина сиёсий хоҳиш камлик қилишини англатади.

Музокаралардан сўнг Арманистон ва Озарбойжонда ҳам муносабатлар нормаллашуви асосан Россиянинг Жанубий Кавказдаги таъсирини қисқартириш имконияти сифатида кўрилаяпти. 2022 йилда Украинадаги урушдан сўнг Россиянинг минтақавий нуфузи пасайган, бироқ ҳар икки давлат ҳам Кремлнинг яқиндаги мавқеини тиклашга уринишидан хавотирда.

Аслида, Алиев ва Пашиняннинг учрашуви — кўп йиллик дипломатик уринишлар ва кўплаб саммитлар ортидан эришилган жиддий босқич бўлди. Россиянинг ҳимоясига ишончи қолмаган Ереван энди тўғридан-тўғри музокараларга тайёр, аммо ҳозирча бирор ҳал қилувчи келишув бўйича аниқ натижа йўқ.

Якунлайдиган бўлсак, Абу-Дабидаги учрашув — Озарбойжон ва Арманистон ўртасидаги узоқ ва мураккаб тинчлик йўлидаги навбатдаги қадам. Қўшни мамлакатлар ўртасида ҳали бартараф этилмаган ўнлаб масалалар бор, аммо бу учрашув яқинлашув ва ҳамкорлик учун янги имкониятлар эшигини очди. Минтақа учун энг муҳим масала — тарихий адоватлар, ишончсизлик ва ташқи таъсирлардан қутулиб, ҳақиқий тинчликка эришиш бўлади. Бу жараёнда энди асосий сўз — етакчиларнинг жасорати ва икки халқнинг мустаҳкам иродасида. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!