Қуйидаги тавсиялар нафақат қўрқувни енгишга, балки унинг олдини олишга ҳам ёрдам беради.
Кислород етишмаслиги
Фуқаролик самолётининг парвоз баландлигига қараб атмосфера босими денгиз сатҳидан 65-85 фоизга пасаяди. Шу билан бирга, нафас олаётган кислороднинг ўпкадан қонга кириши 60-90% га тушади.
Шунинг учун кабинадаги босим одатдагидан атиги 25% камроқ бўлади. Агар унинг ичидаги босим хона босимига тенг бўлса, самолёт янада мустаҳкам ва оғирроқ бўлиши керак. У қанчалик оғир бўлса, парвоз қилиш шунчалик қимматга тушади.
Аммо бу самолётда одамни азоб-уқубат кутмоқда дегани эмас. Соғлом одамларда қон 90% дан ортиқ кислород билан тўйинган бўлади. Бунинг учун нафақат самолётда босимни ушлаб турадиган қурилмалар, балки тананинг компенсацион функциялари ҳам жавобгардир: тахминан 2 км баландликда юрак тезроқ ура бошлайди, ўпка кўпроқ ҳаво ютади. Кабинадаги босим тахминан 2500 метр баландликдаги босим билан бир хил бўлгани учун кўпчилик учун ҳодиса деярли сезилмайди.
Аммо юрак-қон томир касалликлари бор бўлганларга ноқулай бўлиши мумкин, чунки юрак ва ўпка юқори тезликда ишлашга мажбур бўлади.
Нима қилиш керак?
Нафас олиш кучайиши, бош оғриғи, ҳаракатларни мувофиқлиги бузилиши, фикрлар чалкашлиги гипоксия белгилари эканлигини унутманг. Бу ҳақда борт кузатувчисига хабар бериш ва кислород баллонини сўраш керак. Агар сизда юрак-қон томир касалликлари бўлса, парвоздан олдин шифокор билан маслаҳатлашинг.
Оёқ шишиши ва қон томирлари билан боғлиқ муаммолар
Намлик кам бўлган муҳитда инсон танаси соатига тахминан бир стакан сув йўқотади ва шунинг учун қон қуюқлашади.
Аммо муаммо фақат бунда эмас. Парвоз пайтида йўловчи кўпинча ҳаракатсиз ўтиради. Натижада мушаклар қонни юракка етказиб бериш ўрнига томирларни сиқади ва босим беради.
Қон томирларда қота бошлайди, босим кўтарилади. Шунинг учун суюқлик томирлар атрофидаги юмшоқ тўқималарга ўтади ва оёқларни шиширади.
Энг ёмони, веноз тромбоэмболия хавфи ортади — тўқималар, лимфа ва қон олдинга силжийди ва асосий томирларни, масалан, ўпка артерияларининг бирон бир жойида тиқилиб қолади. Бу ҳолда ўлим бир зумда содир бўлиши мумкин.
Нима қилиш керак?
Қулай самолётда учинг. Бир марталик шиппак сотиб олинг ёки ўзингиз билан бахила олиб юринг.
Ҳар ярим соатда жойингиздан туриб, оёқ чигалини ёзиш кераклигини унутманг. Узоқ рейсларда қўл-оёқларни машқ қилдиринг, ора-орада сув ичинг.
Агар оёқларингиз шишган бўлса, ташвишланманг. Агар оғриқ парвоздан кейин бир неча соат ўтгач ҳам давом этса, унда шифокор билан маслаҳатлашиш керак.
Қулоқдаги муаммолар
Самолётда қулоқлар билан содир бўладиган ҳолат қулоқ баротравмаси деб аталади. Бу атроф-муҳит ва ўрта қулоқдаги босим мувозанатда бўлмаганида содир бўлади. Шунинг учун тимпаник мембрана босимнинг пасайиши йўналиши бўйича орқага тортилади.
Шу сабабли қулоқлар битиб қолади, одам ноқулайлик ёки оғриқни ҳис қилади, ёмон эшитади. Баъзида бош айланиши, қулоқларда шанғиллаш ва ҳатто улардан қон кетиши мумкин. Кўпинча баротравма парвоз ва қўниш пайтида содир бўлади. Гап шундаки, кўтарилиш билан босим пасаяди ва босим пасайиши билан оғриқ ортади.
Нима қилиш керак?
Эсда тутингки, ўрта қулоқ атроф-муҳит билан бир хил клапан — оғиз ва бурунга кирадиган ва ютиш, чайнаш ёки эснаганимизда босимни тенглаштиришга имкон берадиган Эвстаки найчаси билан боғланган.
Кўпчиликка эснаш ёрдам беради. Бундан ташқари чайнаш ва ютиниш ҳам мумкин. Агар стюардессалар конфет беришса, рад қилманг ёки ўзингиз билан ширинликлар ёки сақич олинг.
Агар бурун битиб қолса, учишдан ярим соат олдин бурун спрейидан фойдаланишингиз мумкин. Бурун тиқилиши аллергия туфайли ҳам бўлиши мумкин.
Психологик стресс
Учишдан қўрқмасангиз ҳам парвоздан олдин стресс бўлади. Ўзингиз ўйлаб кўринг: сизни чексиз текширувлар учун навбатлар, текширувларнинг ўзлари, очлик, аэропортда навигация билан боғлиқ муаммолар, парвознинг кечикиши кутмоқда. Самолётда эса йиғлаётган болалар, кўп гапирадиган ҳамроҳ, ҳожатхонага навбат ва бошқалар.
Нима қилиш керак?
Қуйидаги оддий нарсалар сизга стрессли вазиятлардан қочиш ва бортга тўлиқ хотиржамлик билан келиш имконини беради.
Аэропортга кетишдан олдин овқатланинг ва ҳожатхонага бориб келинг. Сумкангизга нейтрал озиқ-овқат (масалан, товуқ сендвичи), шунингдек, газсиз ярим литрли сувни олинг. Дорихонадан эса қўл креми, антиаллергик дори ва бир жуфт бахила олиш мумкин.
Саёҳат вақтингизни режалаштираётганда, эсда тутингки, рўйхатдан ўтиш жўнашдан 40 дақиқа олдин ва самолётга чиқишдан 20 дақиқа олдин ёпилади, ҳар доим тирбандлик мавжуд ва аэропортда ҳаракатланиш одатда қийин бўлади. Кириш жойида барча металл буюмларини чўнтагидан чиқариб ташламайдиган, шу билан ўзларини ва бошқаларни кечиктирадиган одамларни кутиш керак.
Агар дераза ёнидан ёки ўртадаги ўриндиқдан жой олган бўлсангиз, кимдир билан алмаштиринг ва йўлакда ўтириш қулайроқ бўлади. Ўрнашиб олишингиз биланоқ қўл ва юзингизга крем суртинг ва стюардессадан бир шиша газсиз сув сўранг. Сундан сўнг юқоридаги тавсияларга амал қилсангиз кифоя, парвозингиз хавотирсиз ўтади.
“Замин” янгиликларини “Youtube”да кузатиб боринг
