00:37 / 29.04.2023

Parvoz paytida organizmda qanday o‘zgarishlar bo‘ladi?

^{Foto: “Layfxaker”}

Quyidagi tavsiyalar nafaqat qo‘rquvni yengishga, balki uning oldini olishga ham yordam beradi.

Kislorod yetishmasligi

Fuqarolik samolyotining parvoz balandligiga qarab atmosfera bosimi dengiz sathidan 65-85 foizga pasayadi. Shu bilan birga, nafas olayotgan kislorodning o‘pkadan qonga kirishi 60-90% ga tushadi.

Shuning uchun kabinadagi bosim odatdagidan atigi 25% kamroq bo‘ladi. Agar uning ichidagi bosim xona bosimiga teng bo‘lsa, samolyot yanada mustahkam va og‘irroq bo‘lishi kerak. U qanchalik og‘ir bo‘lsa, parvoz qilish shunchalik qimmatga tushadi.

Ammo bu samolyotda odamni azob-uqubat kutmoqda degani emas. Sog‘lom odamlarda qon 90% dan ortiq kislorod bilan to‘yingan bo‘ladi. Buning uchun nafaqat samolyotda bosimni ushlab turadigan qurilmalar, balki tananing kompensatsion funksiyalari ham javobgardir: taxminan 2 km balandlikda yurak tezroq ura boshlaydi, o‘pka ko‘proq havo yutadi. Kabinadagi bosim taxminan 2500 metr balandlikdagi bosim bilan bir xil bo‘lgani uchun ko‘pchilik uchun hodisa deyarli sezilmaydi.

Ammo yurak-qon tomir kasalliklari bor bo‘lganlarga noqulay bo‘lishi mumkin, chunki yurak va o‘pka yuqori tezlikda ishlashga majbur bo‘ladi.

Nima qilish kerak?

Nafas olish kuchayishi, bosh og‘rig‘i, harakatlarni muvofiqligi buzilishi, fikrlar chalkashligi gipoksiya belgilari ekanligini unutmang. Bu haqda bort kuzatuvchisiga xabar berish va kislorod ballonini so‘rash kerak. Agar sizda yurak-qon tomir kasalliklari bo‘lsa, parvozdan oldin shifokor bilan maslahatlashing.

Oyoq shishishi va qon tomirlari bilan bog‘liq muammolar

Namlik kam bo‘lgan muhitda inson tanasi soatiga taxminan bir stakan suv yo‘qotadi va shuning uchun qon quyuqlashadi.

Ammo muammo faqat bunda emas. Parvoz paytida yo‘lovchi ko‘pincha harakatsiz o‘tiradi. Natijada mushaklar qonni yurakka yetkazib berish o‘rniga tomirlarni siqadi va bosim beradi.

Qon tomirlarda qota boshlaydi, bosim ko‘tariladi. Shuning uchun suyuqlik tomirlar atrofidagi yumshoq to‘qimalarga o‘tadi va oyoqlarni shishiradi.

Eng yomoni, venoz tromboemboliya xavfi ortadi — to‘qimalar, limfa va qon oldinga siljiydi va asosiy tomirlarni, masalan, o‘pka arteriyalarining biron bir joyida tiqilib qoladi. Bu holda o‘lim bir zumda sodir bo‘lishi mumkin.

Nima qilish kerak?

Qulay samolyotda uching. Bir martalik shippak sotib oling yoki o‘zingiz bilan baxila olib yuring.

Har yarim soatda joyingizdan turib, oyoq chigalini yozish kerakligini unutmang. Uzoq reyslarda qo‘l-oyoqlarni mashq qildiring, ora-orada suv iching.

Agar oyoqlaringiz shishgan bo‘lsa, tashvishlanmang. Agar og‘riq parvozdan keyin bir necha soat o‘tgach ham davom etsa, unda shifokor bilan maslahatlashish kerak.

Quloqdagi muammolar

Samolyotda quloqlar bilan sodir bo‘ladigan holat quloq barotravmasi deb ataladi. Bu atrof-muhit va o‘rta quloqdagi bosim muvozanatda bo‘lmaganida sodir bo‘ladi. Shuning uchun timpanik membrana bosimning pasayishi yo‘nalishi bo‘yicha orqaga tortiladi.

Shu sababli quloqlar bitib qoladi, odam noqulaylik yoki og‘riqni his qiladi, yomon eshitadi. Ba’zida bosh aylanishi, quloqlarda shang‘illash va hatto ulardan qon ketishi mumkin. Ko‘pincha barotravma parvoz va qo‘nish paytida sodir bo‘ladi. Gap shundaki, ko‘tarilish bilan bosim pasayadi va bosim pasayishi bilan og‘riq ortadi.

Nima qilish kerak?

Esda tutingki, o‘rta quloq atrof-muhit bilan bir xil klapan — og‘iz va burunga kiradigan va yutish, chaynash yoki esnaganimizda bosimni tenglashtirishga imkon beradigan Evstaki naychasi bilan bog‘langan.

Ko‘pchilikka esnash yordam beradi. Bundan tashqari chaynash va yutinish ham mumkin. Agar styuardessalar konfet berishsa, rad qilmang yoki o‘zingiz bilan shirinliklar yoki saqich oling.

Agar burun bitib qolsa, uchishdan yarim soat oldin burun spreyidan foydalanishingiz mumkin. Burun tiqilishi allergiya tufayli ham bo‘lishi mumkin.

Psixologik stress

Uchishdan qo‘rqmasangiz ham parvozdan oldin stress bo‘ladi. O‘zingiz o‘ylab ko‘ring: sizni cheksiz tekshiruvlar uchun navbatlar, tekshiruvlarning o‘zlari, ochlik, aeroportda navigatsiya bilan bog‘liq muammolar, parvozning kechikishi kutmoqda. Samolyotda esa yig‘layotgan bolalar, ko‘p gapiradigan hamroh, hojatxonaga navbat va boshqalar.

Nima qilish kerak?

Quyidagi oddiy narsalar sizga stressli vaziyatlardan qochish va bortga to‘liq xotirjamlik bilan kelish imkonini beradi.

Aeroportga ketishdan oldin ovqatlaning va hojatxonaga borib keling. Sumkangizga neytral oziq-ovqat (masalan, tovuq sendvichi), shuningdek, gazsiz yarim litrli suvni oling. Dorixonadan esa qo‘l kremi, antiallergik dori va bir juft baxila olish mumkin.

Sayohat vaqtingizni rejalashtirayotganda, esda tutingki, ro‘yxatdan o‘tish jo‘nashdan 40 daqiqa oldin va samolyotga chiqishdan 20 daqiqa oldin yopiladi, har doim tirbandlik mavjud va aeroportda harakatlanish odatda qiyin bo‘ladi. Kirish joyida barcha metall buyumlarini cho‘ntagidan chiqarib tashlamaydigan, shu bilan o‘zlarini va boshqalarni kechiktiradigan odamlarni kutish kerak.

Agar deraza yonidan yoki o‘rtadagi o‘rindiqdan joy olgan bo‘lsangiz, kimdir bilan almashtiring va yo‘lakda o‘tirish qulayroq bo‘ladi. O‘rnashib olishingiz bilanoq qo‘l va yuzingizga krem surting va styuardessadan bir shisha gazsiz suv so‘rang. Sundan so‘ng yuqoridagi tavsiyalarga amal qilsangiz kifoya, parvozingiz xavotirsiz o‘tadi.