Сардоба фалокатида ким айбдор? – мутахассис таҳлили

CSRC халқаро инқироз ҳолатлари марказининг эксперти Ирина Андриевская таъкидлашича, Ўзбекистон Бош прокуратураси ёмғир ва шамол версиясига ишонмаган, "расмий бепарволик" ва "кончилик, қурилиш ёки портлаш ишлари учун хавфсизлик қоидаларини бузиш" моддалари бўйича жиноий иш қўзғатади. У "Сардоба" сув омбори "ёш" қурилиш эканлигига эътибор қаратади, уни қуриш бўйича ишлар 2009-2017 йилларда амалга оширилган, яъни эскириш версияси эҳтимолдан узоқ. Бундан ташқари, сув омбори текисликда маълум технологиялар ёрдамида қурилган.

Аммо, давом этади у, очиқ манбаларга кўра, "филтрация мониторинги ва фавқулодда вазиятлар тўғрисида огоҳлантириш тизимлари йўқлиги" туфайли объект ҳатто ишга қабул қилинмаган, бу эса билвосита қурилиш пайтида содир бўлган глобал бузилишларни яшириш мумкинлигини кўрсатади.

Андриевская "Тожикистонда Нурек ГЭСи тўғонини қуришда, қурилиш ишларини бошлашдан олдин, муҳандислар тўғонни синаш учун ўндан бири катталигида қурилиб портлашлар ёрдамида тўққиз балли зилзилани симуляция қилинганини" эслайди. Кичик тўғон бардош бергандан кейингина, каттасини қуришга қарор қилинди. Аммо Нурек 60-йилларда қурилган. Мутахассис Сардобани муҳандислар томонидан худди шундай пухта синаб қурилганига шубҳа қилмоқда.

Нега сув омборини «Ўзбекистон темир йўллари» қурган?
Тошкентлик сиёсатшунос Юрий Черногаев Сардоба сув омборини қуриш бўйича бош пудратчи "Ўзбекистон темир йўллари" нинг таркибий қисми бўлган ташкилот эканлигига эътибор қаратади. Бу ташкилотга кўпинча муаммоли лойиҳалар ишониб топширилган, чунки бошқа кўплаб йирик ўзбек фирмаларидан фарқли ўлароқ, у ишни самарали ташкил этишга қодир. Аммо, экспертнинг сўзларига кўра, ҳар доим ҳам топшириб бўлмайдиган, профилга мос келмаган вазифалар бевосита унинг зиммасига тушади.

Юрий Черногаев, масалан, баланд тоғлар орқали Афғонистонга йўл очадиган стратегик Тошгузар-Бойсун-Қумқўрғон йўлини қуриш лойиҳаси айнан Ўзбекистон темир йўлларига ишониб топширилганини эслайди. Йўл кўплаб аварияларга олиб келадиган катта камчиликлар билан қурилган. "Сардобада ҳам худди шундай вазият бўлиши мумкин – улар ўз ишларига қилмаганлар", деган сиёсатшунос.

У Ўзбекистондаги тажрибали гидротехника муҳандислари билан алоқаларига тўхталиб, ёшлар бу соҳада ишлашга интилмаётганлигини ва сўнгги йилларда объектларнинг ишлаши "машина ишлаётганда, халақит берманг" тамойилига асосланганлигини таъкидлади. Ирина Андриевскаянинг фикрига кўра, агар сиз жаҳон амалиётида ўхшашликни қидирсангиз, унда Ўзбекистондаги авария билан 2017 йилда Калифорниядаги Оровилл тўғонининг ўпирилишини таққослаймиз. Аммо у ерда бетон дамбанинг вайрон бўлиши ҳақиқатан ҳам кучли ёмғир туфайли юзага келган, аммо мутахассисларнинг фикрига кўра, техноген, инсон омили ҳам мавжуд эди. Эҳтимол, Сардобада ҳам ушбу омилларнинг аралашмаси бўлган, деб таъкидлайди CSRC мутахассиси.

Сардобадаги фалокат сабабларини текшириш имкониятлари қандай?
Хатолар қайси босқичда амалга оширилганлигини фақат жиддий экспертиза кўрсатиши мумкин, аммо ҳар қандай ҳолатда ҳам Сардобадаги авария техник хатоларга асосланган, деган фикрда Ирина Андриевская. Булар лойиҳа босқичидаги хатолар, қурилиш пайтида хатоликлар, тупроқнинг ҳолатини назорат қилиш, сувнинг максимал миқдорини баҳолашда нотўғри ҳисоб-китоблар, синдириш майдончасининг ортиқча ўтказувчанлигини кузатишда хавфсизликнинг бузилиши бўлиши мумкин. Шунинг учун, унинг фикрича, гумон қилинувчиларнинг доираси анча кенг бўлиши мумкин ва лойиҳанинг юқори қиймати 404 миллион долларга баҳоланиши ваколатли ҳокимият органларини барча айбдорларни қидиришга ундаши керак эди.