Өзбекстанда ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы жасалатын қылмыстар саны алаңдатарлық деңгейге жетіп, 2024 жылы тіркелген барлық құқықбұзушылықтардың 44,4 пайызын құрады. Енді елдегі әр екінші қылмыс цифрлық кеңістікте жасалуда.
Бұл туралы Ішкі істер министрлігі Киберқауіпсіздік орталығының өкілі Мақсұтжон Мирабдуллаев мәлімет берді. 2021 жылдан 2024 жылға дейін кибералаяқтықтар салдарынан келтірілген жалпы шығын 1,9 триллион сумнан асты.
Тек 2024 жылдың өзінде азаматтар интернеттегі заңсыз әрекеттер нәтижесінде 603 миллиард сумнан астам қаражатынан айырылған. Өткен жылы құқық қорғау органдары тарапынан киберқылмыстарға қатысты 58,8 мыңнан астам қылмыстық іс қозғалған.
Бұл қылмыстардың 98 пайызы банк карталарымен байланысты алаяқтықтарды қамтиды. Қылмыстық тәсілдерді талдауға сәйкес, негізгі қауіп қорғалатын жүйелерді тікелей бұзу емес, әлеуметтік инженерия болып қалуда.
Қылмыстардың 60 пайызы зиянды сілтемелер мен бағдарламалар жіберу арқылы жүзеге асырылады. Осы әдіс арқылы алаяқтар құрбандардың мобильді құрылғылары мен банк карталарына рұқсатсыз кіру мүмкіндігін қолға түсіреді.
Екінші кең таралған әдіс — жалған қоңыраулар мен басқа айла-шарғылар арқылы SMS-кодтарды қолға түсіру, мұндай жағдайлар 16 пайызды құрайды. Тағы 11 пайыз қылмыстар Olx.uz және Olcha сияқты танымал онлайн сауда платформаларында болуда, бұл жерде алаяқтар сатып алушылар мен сатушыларды алдайды.
Жалған электронды биржалар мен онлайн трейдинг жобаларына азаматтарды тарту да киберқылмыстардың 9 пайызын құрайды. Қалған 4 пайыз жағдайда қылмыскерлер азаматтың келісімінсіз оның атына заңсыз онлайн кредиттер рәсімдейді.
Ерекше алаңдаушылық тудыратын технология — "deepfake" видеолары. Алаяқтар танымал адамдардың, соның ішінде өнер адамдары, блогерлер мен спортшылардың жалған видеоларын жасап, өз алаяқтық схемаларына сенім ұялатуға тырысуда.
Әсіресе, мұндай жағдайлар онлайн кредиттер рәсімдеу кезінде жиі кездеседі. Мирабдуллаевтың айтуынша, осы санаттағы қылмыстардың 31 пайызы "deepfake" технологиясын қолданумен байланысты.
Ішкі істер министрлігі өкілінің айтуынша, киберқылмыскерлердің табысы көбіне азаматтардың шамадан тыс сенгіштігіне байланысты. Көп жағдайда адамдар өздері SMS-код сияқты құпия ақпараттарын жариялайды немесе айдан анық алаяқтық платформаларға қаражат салады.
Сондай-ақ, құрбандарды "ұтысты" жеткізіп беру үшін төлем жасауға көндіру сияқты схемалар да кең таралған. Артып келе жатқан қауіп-қатерге қарсы күресу үшін Орталық банк пен төлем ұйымдарының қатысуымен жедел штабтар құрылды.
Азаматтарға киберқылмысқа тап болған жағдайда дереу 102 немесе 1102 қысқа нөмірлеріне хабарласу ұсынылады. Жедел хабарлау құқық қорғау органдарына транзакцияны бұғаттауға және қаражат жоғалуын алдын алуға көмектеседі.
Сондай-ақ, азаматтар ұрланған қаражатты қайтару мәселесі бойынша жиі сұрақ қояды. "Біздің міндетіміз қылмыскерлерді ұстап, тергеу органдарына тапсыру.
Қаражатты қайтару сот шешіміне байланысты", — деп түсіндірді Ішкі істер министрлігі орталығының өкілі. Оның айтуынша, құқық қорғау органдарына уақытында жүгіну ұрланған қаражатты бұғаттау мүмкіндігін арттырады және оларды қайтару процесін жылдамдатуы мүмкін.
“Zamin”-ді Telegram-нан оқыңыз!
Ctrl
Enter
Қате таптыңыз ба?
Сөйлемді бөліп, Ctrl+Enter басыңыз Тақырыпқа қатысты жаңалықтар
