Nima uchun yaponlar farzandlarini faqat uch yoshgacha tarbiyalashadi?

Bola shaxsining shakllanishidagi eng muhim davr — ilk bolalik. Yaponlar aynan shu davrga alohida e'tibor berishadi. Sony kompaniyasining asoschilaridan biri boʻlgan Masaru Ibuka oʻz kitobida erta yoshdagi bolalarni tarbiyalash tamoyillari haqida yozgan. Muallif bolalar bilan muloqotda qiziqarli metodikani kashf qilib, haqiqiy yutuqqa erishgan.

Birinchi tamoyil: bogʻchaga borganda kech boʻladi

Masaru Ibuka ota-onalarga etkazmoqchi boʻlgan asosiy gʻoya shundan iboratki, bolaning xarakteri va aqliy qobiliyatlari hayotning dastlabki uch yili davomida shakllanadi. “Aqlli” yoki “nodon” bolalar yoʻq; farq faqat ularning intellektual faolligini qanchalik ragʻbatlantirishga bogʻliq.

Ota-onalar esa koʻpincha xatoga yoʻl qoʻyib, bolaga bogʻchaga borishidan oldin hamma narsaga ruxsat berishadi, keyin esa birdaniga qattiqqoʻl boʻlishadi. Bunday oʻzgarish bola uchun ichki ziddiyatga olib keladi. Agar bola asta-sekin rivojlantirilsa va unga bir xil darajada qattiqqoʻllik bilan yondashilsa, u ancha baxtli boʻlib ulgʻayadi.

Ikkinchi tamoyil: “Qiyinchilik nima?”

Masaru Ibuka inson qobiliyati va xarakteri hayotning dastlabki yillarida shakllanishini ta'kidlaydi va bu fazilatlar genetik jihatdan belgilangan emasligini aytadi.

Uning metodikasining asosiy tamoyili: bola uchun hamma narsa yangi va qiziqarli. U dunyoni “oddiy” va “murakkab” deb ajratmaydi. Ibuka chaqaloq miyasini toza qogʻoz varagʻiga qiyoslaydi, unda ota-onalar ilk bilimlarni “bosib chiqarishadi.”

Bolangizga faqat oddiy suratlar emas, balki san'at asarlari va mashhur rasmlarni ham koʻrsatish muhim. Bu uning estetik ehtiyojlarini shakllantirib, kelajakda goʻzallik va san'atni anglashning asosini yaratadi.

Uchinchi tamoyil: “Salom, yangi dunyo!”

Masaru Ibuka Mariya Montessori kabi bolaning rivojlanishi uchun butun kunni toʻshak yoki aravachada oʻtkazish zararli deb hisoblaydi. Chaqaloqning sensor sezgilariga boʻlgan ehtiyojini shunchaki chayqaluvchi oʻyinchoqlar qondira olmaydi va u atrofdagi dunyo bilan sekin tanishadi.

Shu sababli yaponlar odatda bolani atrofni kuzatishi uchun yengil qiyshaygan holda yotqizishni tavsiya qilishadi. Buning uchun belanchak yoki kokos shaklidagi toʻshaklar mos keladi.

Bola vaqtini oʻtkazadigan xona yorqin va qiziqarli boʻlishi kerak. Statistikaga koʻra, hayotining dastlabki oylari zerikarli, yorqin elementlar va tovushlarsiz xonada oʻtgan bolalar tengdoshlariga qaraganda sekinroq rivojlanadi.

Toʻrtinchi tamoyil: “Oʻzing qila olasan”

Yapon mutafakkiri Masaru Ibuka bolalar oʻzlari yigʻadigan oʻyinchoqlarga koʻproq bogʻlanishini ta'kidlaydi. Bu yigʻiladigan qoʻgʻirchoq, pazl, yengil konstruktor yoki mashina modeli boʻlishi mumkin. Bunday oʻyinchoqlar ijodkorlikdan zavq va muvaffaqiyat hissini beradi, shuningdek, bolaning rivojlanishiga yordam beradi.

Beshinchi tamoyil: “Sen iste'dodlisan”

Yaponlar Ibukaning ta'limiga tayangan holda loyning mayda motorika harakatlarini rivojlantirish uchun ajoyib vosita ekanligini hisobga olishadi. Agar bola oʻz qoʻllari bilan biror narsa yarata olsa, u oʻz talantini anglaydi va nimanidir bajara olishini sezadi. Bu oʻz-oʻzini baholashni oshiradi va kelajakdagi rivojlanish uchun ragʻbat beradi.

Shuningdek, rolli oʻyinlar (masalan, qoʻgʻirchoqlar yoki xola-xola oʻyinlari), jismoniy faoliyat va she'r yod olishni unutmang. Bolalar dastlabki yoshda takrorlashni zerikarli va qiyin deb hisoblamaydi. Intellekt va bolalar qobiliyatini rivojlantirish uchun bunday mashgʻulotlar juda foydali.

Oltinchi tamoyil: Bolaning irodasini sindirmang

Ota-onalar koʻpincha erta rivojlanishni ta'minlashda haddan tashqari qattiqqoʻl boʻlishadi. Biroq ota-onalar bilan muloqot ham oʻqitishning bir turi ekanligini unutmaslik muhim. Bola uchun namunali boʻling, uni muhabbat va ishonch bilan qamrab oling.

Ettinchi tamoyil: “Barakalla”

Ma'n qilish har doim ragʻbatlantirishdan osonroqdir, ammo jazolash his-tuygʻularni, kuch ishlatish bilan bogʻliq hissiyotlarni keltirib chiqaradi. Yaxshisi, bolaga muqobil taklif qilishdir. Masalan, agar bola devorga chizishni juda xohlayotgan boʻlsa, unga katta qogʻoz bering. Ma'n etish sabablari haqida tinch ohangda tushuntiring va muqobil variantni, uning qanday yaxshiroq ekanligini aytib bering.

Sakkizinchi tamoyil: Bolangiz bilan yaqin aloqada boʻling

Ota-onalar koʻpincha bolani qanchalik tez-tez qoʻllarga olish kerakligi haqida qarama-qarshi maslahatlarni eshitishadi. Ibuka bolaning yigʻlashi — bu uning yordamga muhtojligini bildirishning yagona usuli deb hisoblaydi. Onasi bilan taktil aloqasi aqliy rivojlanish va empatiya shakllanishiga bevosita ta'sir koʻrsatadi. Shu sababli yapon tarbiyachilari fikriga koʻra, bolani yigʻlashi bilan qoʻlga olish kerak.

Manba: Daryo.uz “Zamin” yangiliklarini “Telegram”da kuzatib boring