Trampning yangi tariflari Xitoydagi ishlab chiqarishga sezilarli zarba bera boshladi

^{Foto: AFP/Getty Images}
Aprel oyi yakunlariga ko‘ra, Xitoydagi zavodlar faoliyati oxirgi 16 oy ichidagi eng katta qisqarishni qayd etdi. Bunga AQSH hukumati tomonidan joriy etilgan yuqori tariflar asosiy sabab sifatida keltirilyapti.

Xitoy Milliy statistika byurosi (NBC) e’lon qilgan ma’lumotlarga ko‘ra, xarid menejerlari indeksi (PMI) aprel oyida 49 ga tushib ketgan, bu 2023 yil dekabridan keyingi davrda kuzatilgan eng past ko‘rsatkichdir.

NBC'ning katta mutaxassisi Chjao Sinxe o‘z bayonotida zavodlar faoliyatining qisqarishiga «tashqi muhitdagi keskin o‘zgarishlar va boshqa omillar» sabab bo‘lganini aytdi.

AQSH prezidenti Donald Trampning Xitoy tovarlariga qo‘ygan 145 foizlik bojlari mamlakat eksporti va ishlab chiqarishga bog‘liq iqtisodiyotiga sezilarli zarar yetkazishni boshlagan. Xitoylik ishlab chiqaruvchilar o‘tgan oyda yuqori darajadagi tariflarning og‘irligini his qila boshladi, chunki ular buyurtmalarni bekor qilish va ishlab chiqarishni qisqartirish bilan bog‘liq muammolar bilan yuzlashyapti. Bu esa mamlakatning o‘sish istiqbollari haqida yangi xavotirlarni keltirib chiqardi.

Aprel oyi ma’lumotlari Pekin uchun orqaga chekinishni anglatadi, ayniqsa mamlakat yetakchilari Trampning savdo urushi fonida qat’iyatli va ishonchli ko‘rinishga harakat qilayotgan bir vaqtda. Xitoy iqtisodiyoti allaqachon zaif ichki iste’mol va uzoq davom etayotgan ko‘chmas mulk inqirozi bilan kurashayotgan edi.

Xitoyning xizmat ko‘rsatish va qurilish sektorlaridagi faollik chegaraviy kengayishni ko‘rsatgan bo‘lsa-da, nomoddiy ishlab chiqarishdagi PMI 50,4 darajani qayd etgan. Bu aprel oyida umumiy pasayish kuzatilganidan dalolat beradi. Yangi eksport buyurtmalarining parallel o‘lchovi ham 44,7 ga tushdi, bu mamlakat Covid-19 pandemiyasi bilan kurashayotgan 2022 yil oxiridan beri kuzatilgan eng past ko‘rsatkichdir.

Morgan Stanley kompaniyasining xitoylik bosh iqtisodchisi Robin Xing «PMI pasayishi tashqi talabning zaiflashishiga olib kelgan tariflarning ta’sirini ko‘rsatadi» deb yozdi.

«Biz tarif ta’siri bu chorakda eng keskin bo‘lishiga ishonamiz, chunki ko‘plab eksportchilar noaniqliklar kuchayganini hisobga olib, AQSH uchun ishlab chiqarish va jo‘natishni to‘xtatdi. Umumiy siyosat doirasi reaktiv va ta’minotga asoslangan bo‘lib qolmoqda, bu tarif zarbalarini bartaraf etish uchun yetarli emas» deyiladi uning hisobotida.

Tahlilchilar Xitoy hukumati yaqin oylar ichida iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantirish uchun fiskal va monetar choralarni kuchaytirishini kutyapti.

Iqtisodiy muammolarga javoban, Pekin o‘tgan yil oxiridan boshlab ba’zi muvaffaqiyatli choralarni amalga oshira boshlagan, jumladan, muammoga uchragan firmalar uchun kredit olishni osonlashtirish va ichki iste’molni rag‘batlantirish. Ammo rasmiylar hozirgacha agressiv milliy rag‘batlantirishni boshlagani yo‘q. Buning o‘rniga Pekin iste’molni oshirish va eksportchilarga bosimni yumshatish uchun maqsadli yordam berishga va’da bergan va kelgusi bir necha oy ichida e’lon qilinadigan qo‘shimcha chora-tadbirlarga ishora qilyapti.

Dushanba kuni bo‘lib o‘tgan matbuot anjumanida Milliy taraqqiyot va islohotlar komissiyasi raisi o‘rinbosari Chjao Chenxin Pekinda iqtisodiy ehtiyojlarga javob berish uchun «yetarli siyosiy zaxiralari» borligini va allaqachon belgilangan chora-tadbirlar amalga oshirilishi tezlashtirilishini aytdi.

O‘z navbatida, Xitoy tashqi ishlar vaziri Van I Vashington bilan muzokaralar va boj to‘lash bo‘yicha sulh tuzish haqidagi chaqiriqlarni rad etib, AQSH tahdidlari oldida tinchlanish faqatgina «bezorilikni rag‘batlantirish» bo‘lishini ta’kidlab o‘tdi. U Rio-de-Janeyrodagi uchrashuv doirasida bergan izohlarida o‘z vazirligi tarqatgan ijtimoiy tarmoqdagi shov-shuvli videoxabarni takrorladi. Unda xalqaro hamjamiyat Amerikaning «zulmkor» rahbariga qarshi turishga chaqirilgan edi.

Seshanba kuni efirga uzatilgan intervyusida Tramp Xitoy o‘zi joriy qilgan 145 foizlik tariflarga «loyiqligini» ta’kidlab o‘tdi. Pekin ularni o‘z zimmasiga oladi, deya da’vo qildi.

«Xitoy ehtimol bu tariflarni o‘z bo‘yniga oladi. Ammo 145 foizda, ular AQSH bilan deyarli hech qanday biznes qila olmaydi», — dedi u ABC News'ga bergan intervyusida. “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!