Diabetni davolashda yangi yo‘nalish – neyronlar boshqaruvi kalit bo‘lishi mumkin

Vashington universiteti olimlari diabet kasalligini o‘rganish jarayonida inqilobiy natijalarga erishdilar. Ular miyaning gipotalamus qismida joylashgan va ovqatlanishni nazorat qilishda muhim ahamiyatga ega bo‘lgan AgRP neyronlarining haddan tashqari faolligi 2 toifa diabetning asosiy sababi bo‘lishi mumkinligini aniqladilar. Bu haqdagi tadqiqot natijalari Journal of Clinical Investigation (JCI) jurnalida chop etildi.

Bugungi kunga qadar 2 toifa diabetning asosiy sababi sifatida insulinga bo‘lgan qarshilik (insulin rezistentligi) ko‘rsatilib kelinardi. Insulin rezistentligi organizmdagi hujayralarning insulin gormoniga bo‘lgan reaksiyasining pasayishi natijasida yuzaga keladi va bu holat semizlik, noto‘g‘ri ovqatlanish, kamharakatlik kabi omillar bilan bog‘liq deb hisoblanadi.

Biroq yangi tadqiqot davomida olimlar diabet kasalligining shakllanishi jarayoniga mutlaqo yangi tomondan yondashishdi. Ular gipotalamusdagi AgRP neyronlarining haddan tashqari faolligi qondagi shakar darajasini me’yordan yuqori ko‘tarishda hal qiluvchi rol o‘ynashini aniqlashdi. Qiziqarlisi, bu holat organizmning tana vazni yoki insulinga bo‘lgan sezuvchanligi bilan bevosita bog‘liq bo‘lmasligi mumkin.

Tajriba jarayonida tadqiqotchilar diabetga chalingan sichqonlardan foydalangan holda virusli gen terapiyasi usuli yordamida AgRP neyronlarining signallarini bloklashdi. Natija olimlar uchun ham kutilmagan bo‘ldi: hayvonlarning qondagi shakar miqdori normallashdi, tana vazni va ishtahalari esa o‘zgarishsiz qoldi. Bu tajriba diabetni faqat ortiqcha vazn va insulinga bo‘lgan sezgirlik bilan bog‘lash noto‘g‘ri ekanini ko‘rsatdi.

Shunday qilib, AgRP neyronlarining giperfaolligi diabet kasalligini rivojlantirishda muhim omil sifatida qaralishi mumkinligi tasdiqlandi. Tadqiqotchilarning ta’kidlashicha, zamonaviy diabet preparatlari, masalan Ozempik, aynan shu neyronlarga ta’sir qiladi. Biroq bu dori vositalarining neyronlarga qanday ta’sir qilishi yetarli darajada chuqur o‘rganilmagan va bu soha kelgusi tadqiqotlarni talab qiladi.

Kelgusi bosqichlarda olimlar AgRP neyronlari nima sababdan giperaktiv bo‘lib qolishi, ularning faolligini xavfsiz va samarali tarzda boshqarish usullari mavjud yoki yo‘qligini aniqlashni rejalashtirmoqda. Bu yo‘nalishda olib boriladigan tadqiqotlar nafaqat diabet kasalligining paydo bo‘lish mexanizmlarini yaxshiroq tushunishga yordam beradi, balki kelajakda bu kasallikni davolashda ham inqilobiy usullarni ishlab chiqishga zamin yaratadi.

Umuman olganda, ushbu kashfiyot diabet haqidagi tasavvurlarni sezilarli darajada o‘zgartirib, tibbiyot sohasidagi tadqiqotchilar uchun yangi istiqbollarni ochib bermoqda. Agar olimlar AgRP neyronlarining faolligini to‘g‘ri boshqarish usulini ishlab chiqsa, bu millionlab odamlarning hayotini yaxshilashga yordam beruvchi qo‘shimcha vosita bo‘lishi mumkin. “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!