Taqiqlangan meva shirin: “Anora” filmi “oʻzbek fohishasi” haqida edimi?

Yaqinda mashhur “Anora” filmining internet varianti e'lon qilindi. Koʻpchilik buni qoʻshni Qozogʻiston jamiyatida katta rezonansga sabab boʻlgan “Borat” filmi hikoyasi bilan qiyoslamoqda. San'ashunoslik fanlari nomzodi Eldor Yoʻldoshev quyida ijtimoiy tarmoqlarda turli muhokamalarga sabab boʻlgan film haqida mulohaza yuritadi.

Menimcha, "Borat"ni "Anora"ga qiyoslab boʻlmaydi. Chunki "Borat"ning reklama bannerlari hammasini aytib turadi: “Borat: Qozogʻistonning ulugʻvor xalqiga foyda keltirish uchun Amerika madaniyatini oʻrgandi”. Bunda qozoq jamiyatidagi rezonans mantiqiy va kutilgan edi.

“Nayms” Vatanparvarlik assotsiatsiyasi petitsiya turi, uni AQSh konsulligi topshirdi va internetning qozoq segmentida #CancelBorat heshtegi koʻp oylar davomida birinchi oʻrinni egallab turdi. Qozogʻistonlik rejissyor Erik Rakishev noroziliklarga javoban “Mening birodarim Borat” deb nomlangan film oldi. Kuvaytda oʻq otish sport musobaqasining taqdirlash marosimida Qozogʻiston madhiyasi oʻrniga ushbu filmdan parodiya yangradi.

Mamlakatning sobiq prezidenti Nursulton Nazarboyev bu filmga shunchaki komediya sifatida qarashga chaqirgandi. Qozogʻiston Tashqi ishlar vazirligining sobiq rahbari Erjan Kazixanov esa film chiqqandan keyin Qozogʻistonga sayyohlar oqimi oʻn baravar koʻpayganini ta'kidladi. Kazakh Turizm milliy kompaniyasi mamlakat reklama roliklarida "Borat"ning “Juda yaxshi!” iborasini asosiy detal sifatida foydalangan.

“Anora” filmi klassik melodramadir. Masalan, Juliya Roberts va Richard Gir ishtirokidagi “Sohibjamol” (Pretty Woman, 1990) filmida ham fohisha va milliarder haqida hikoya qilinadi. Film 1992 yilda ishlab chiqilgan, ammo hali ham eng romantik melodramalardan biri hisoblanadi. Tanqidchilar unga “kult film” maqomini berishgan va Royning Orbisonning “Pretty Woman” qoʻshigʻi Oʻzbekistonda hamon toʻy marosimlarida yangramoqda.

^{Foto: Instagram}
Hatto Sovet davrida ham shunday filmlar bor edi, masalan, 1989 yilda sovet kassasining etakchisi boʻlgan “Interqiz” (“Interdevochka”) filmi, xuddi shu voqea, fohisha va boy odamning sevgi hikoyasi haqidadir. Mavjud qat'iy tsenzura va tizimli “temir” ramkaga qaramay, sobiq SSSRning asosiy kinoxronikasi “Sovet ekrani” ushbu kinoasarga 1989 yildagi sovet filmlari orasida birinchi oʻrinni berdi va Elena Yakovleva bir lahzaga fohisha roli uchun “Yilning eng yaxshi aktrisasi” deya e'tirof etildi.

“Anora” filmi atrofidagi nafrat, avvalambor, koʻplab Telegram kanallarining hayp xabarlari mahsulidir. Kanal yurituvchilar filmni tomosha qilmay, “oʻzbek fohishasi” deb atalgan shaxs haqidagi bir xil matnlarni tarqatishdi. Bunday bir yoqlama materiallarning tarqalishiga filmning axloqiy, gʻoyaviy tarkibiy qismlariga ham xolis va professional baho beradigan kinotanqidchilar va ixtisoslashgan ommaviy axborot vositalari mavjud emasligi ham sabab boʻldi.

Oʻzbekistonda milliy mentalitet va axloqiy me'yorlarga zid koʻplab seriallar ishlab chiqarilib, efirga uzatib kelinmoqda. Lekin nima uchundir jamoatchilik bu borada jim. “Anora” filmiga nisbatan kuzatilganchalik qarshilik va ajiotaj yoʻq. Aslida oʻzbek kinoijodkorlari tomonidan oʻz millati vakillari haqida tayyorlanuvchi, qoʻshni davlatlarga sotiladigan bunday filmlar bizning obroʻyimizga koʻproq putur etkazadi.

Oʻzbekiston xalq artisti, oʻzbek kinosining klassigi Elyor Eshmuhamedov bilan “Anora”ni diqqat bilan tomosha qildik. Ammo xulosamiz hafsalangizni pir qilishi mumkin, negaki olomonning ommaviy nafrati va gʻazabiga sabab boʻlgan, fitna nazariyalarini tugʻdirgan film aslida ijtimoiy tengsizlik dramasi, shafqatsiz dunyoning adolatliligi, insoniy tuygʻular haqida hikoya qiladi.

^{Foto: videonew.ru}
Koʻpchilik zoʻr berib ta'kidlaganidek, filmda madaniyatimiz, tariximiz, urf-odatlarimiz, mentalitetimiz va Vatanimiz haqida hech narsa yoʻq. Umuman olganda, kartinada biz yoʻqmiz. Ajnabiy familiyali qahramon bor, chunki bosh qahramonning sharifi – Mixeyeva, u oʻzini doim Eni deb tanishtiradi, garchi pasportiga koʻra uning ismi Anora boʻlsa-da. Darvoqe, bu ism koʻplab fors va turkiy xalqlarda uchraydi.

Eng qizigʻi, 76-Kann xalqaro kinofestivalining oltin palma statuetkasini qoʻlga kiritgan “Qulash anatomiyasi” filmi Toshkent xalqaro kinofestivalining tantanali ochilish marosimida ochiq namoyish etildi. Aslida bu film LGBT— targʻibotchisi. Masalan, “Qulash anatomiyasi” Queer Palm kinofestivalida gʻoliblikka nomzodlardan biri edi. Queer Palm esa kvir va bir jinsli munosabatlar mavzusini aks ettiruvchi filmlarga beriladigan maxsus mukofot.

Afsuski “taqiqlash” bizda achchiq an'anaga aylandi. Masalan “Oskar” va “Oltin globus”larni “terib olgan” Kristofer Nolanning “Oppengeymer” yoki latofatli Demi Mur bilan “Substantsiya” filmlari ham rasmiy taqiqda, oʻz vaqtida hattoki zararsiz minyonlar ham taqiqlangan edi. Eski tizimdan qolgan “meros” boʻlmish cheklov va taqiqlashlardan voz kechish fursati allaqachon etgan, nazarimda. “Zamin” yangiliklarini “Telegram”da kuzatib boring