2025 yil 1 yanvardan Oʻzbekiston qonunchiligida nimalar oʻzgaradi?

2025 yil 1 yanvardan boshlab Oʻzbekiston qonunchiligida roʻy beradigan ayrim oʻzgarishlarni eslatib oʻtamiz.

Uyini termit “egan” fuqarolarga boshqa uy-joy beriladi

Termit va boshqa hasharotlardan zararlangan uy-joylar yashash uchun yaroqsiz deb topilsa aholi boshqa uy-joy bilan ta'minlanadi. Bu haqda Vazirlar Mahkamasining 2024 yil 4 noyabrda kuchga kirgan qarorida koʻzda tutilgan.

Qaror bilan termit va boshqa hasharotlardan zararlangan uy-joylarni aniqlash va yashash uchun yaroqsiz deb topish boʻyicha davlat xizmatini koʻrsatishning ma'muriy reglamenti tasdiqlandi.

Ma'muriy reglamentga muvofiq ushbu davlat xizmati 2025 yil 1 yanvardan boshlab tumanlar (shaharlar) hokimliklari tomonidan tuziladigan Termit va boshqa hashoratlardan zararlangan uy-joylarni aniqlash komissiyasi tomonidan Davlat xizmatlari markazlari va Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali (YaIDXP) orqali koʻrsatiladi.

Ariza beruvchilar davlat xizmatidan foydalanish uchun Davlat xizmatlari markaziga shaxsan borib murojaat etadi yoki davlat xizmatlaridan elektron shaklda foydalanish uchun YaIDXP orqali roʻyxatdan oʻtadi.

Ariza beruvchi Davlat xizmatlari markaziga shaxsan kelib murojaat etganda, tegishli soʻrovnoma Davlat xizmatlari markazi xodimi tomonidan toʻldirilib, ariza beruvchi tomonidan tasdiqlangandan soʻng 10 daqiqa mobaynida komissiyaga elektron shaklda yuboriladi. YaIDXP orqali murojaat qilinganda esa soʻrovnoma avtomatik tarzda komissiyaga yuboriladi.

Komissiya 7 ish kuni davomida soʻrovnomani koʻrib chiqib, uy-joy joylashgan hududga chiqqan holda quyidagilarni aniqlaydi: uy-joyning termitlar va boshqa hasharotlardan zararlanganlik darajasini, texnik holatini, yashash imkoniyati mavjudligini, yaroqsiz holatga kelganligini. Oʻrganish natijasida komissiya xulosasi ariza beruvchiga yuboriladi.

Bunda oʻrganish natijasida uy-joyning yaroqsiz holatga kelganligi tasdiqlansa, xabarnoma qoʻshimcha ravishda tegishlicha Qoraqalpogʻiston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklariga uy-joyni yashashga moʻljallanmagan joylar toifasiga oʻtkazish hamda uy-joy fondidan chiqarish masalasini koʻrib chiqish uchun yuboriladi.

Arizagoʻyga berilgan xulosa kelgusida uni belgilangan tartibda davlat tomonidan uy-joy bilan ta'minlash uchun asos hisoblanadi.

Davlat xizmatini koʻrsatishni rad etish uchun quyidagilar asos boʻladi: soʻrovnomada notoʻgʻri yoki xato ma'lumotlar koʻrsatilganda; ariza beruvchi tomonidan komissiyaga uy-joyni koʻzdan kechirish uchun imkon berilmaganda yoki koʻzdan kechirishga toʻsqinlik qilinganda; uy-joyning termitlar va boshqa hasharotlardan zararlangan boʻlishiga qaramay, uning texnik holati yashash imkonini berganda; uy-joyda termitlar va boshqa hashoratlardan zararlanish holatlari aniqlanmaganda.

Davlat xizmatini boshqa asoslarga koʻra rad qilish taqiqlanadi.

Turizmning yangi turlari joriy etiladi

2024 yil 18 sentyabr kuni Hukumatning “Turizmning yangi turlarini joriy qilish hamda mamlakat turistik salohiyatidan samarali foydalanishga oid qoʻshimcha chora-tadbirlar toʻgʻrisida”gi qarori qabul qilingandi.

Hujjatga asosan 2025 yil 1 yanvardan boshlab turizmning quyidagi yangi turlari joriy qilinadi:

• mahsulot ishlab chiqarish jarayonlari bilan tanishishni nazarda tutuvchi sanoat turizmi;
  
• oltin, ruda va boshqa mineral resurslar qazib oluvchi konlar, shaxtalar, faoliyat yuritmayotgan geologik ob'ektlarida texnologik jarayonlarni, shu jumladan, togʻ jinslarini portlatish tadbirlarini bexatar masofadan kuzatish, mutaxassislar bilan muloqot qilish, togʻ releflari boʻyicha ekskursiyalarni tashkil qilishni nazarda tutuvchi geologiya turizmi;
  
• ilmiy-tadqiqot institutlari va laboratoriyalar, observatoriyalar hamda planetariylar, Fanlar akademiyasi va uning tizimidagi tashkilotlarga tashrif buyurish orqali fan va texnika yutuqlari bilan tanishishni nazarda tutuvchi ilmiy turizm;
  
• harbiy tarix va faoliyat bilan bogʻliq joylarga tashrif buyurish, yodgorliklar va tadbirlarda qatnashish, harbiy xizmatchilar hayoti va sharoitlari bilan yaqindan tanishish, hududlarda turistlarga oʻq otish boʻyicha pulli xizmatlar tashkil qilishni nazarda tutuvchi harbiy turizm;
  
• mamlakatning siyosiy hayoti, davlat organlari va tashkilotlarining tarixi va faoliyatini aks ettiruvchi joylarga, xususan, hukumat bino va inshootlariga tashrif buyurishni oʻz ichiga olgan davlat-boshqaruv turizmi.
  

Bundan tashqari, Mudofaa vazirligining 2025 yil 1 yanvardan boshlab mahalliy va xorijiy turistlarni “Gʻalaba bogʻi” yodgorlik majmuasi, “Shon-sharaf”, “Qurolli Kuchlar” davlat muzeylari va hududlardagi “Vatanparvarlar” bogʻlarida harbiy texnika va qurol-aslahalar bilan bevosita tanishtirish, Mudofaa vazirligining Oliy sport natijalarini rivojlantirish markazi Qibray sport majmuasi bazasida “Stendli otish” va oʻqotar qurollardan otishni pulli asosida yoʻlga qoʻyish xizmatlarini koʻrsatish toʻgʻrisidagi takliflariga rozilik berilgan.

Sirk tomoshalarida yovvoyi hayvonlardan foydalanish taqiqlanadi

Vazirlar Mahkamasining tegishli qarori bilan 2025 yil 1 yanvardan davlat va koʻchma tsirklarda (shapito) yovvoyi hayvonlarni saqlash va ulardan tsirk tomoshalari uchun foydalanish taqiqlandi.

Hujjat bilan jismoniy shaxslar tomonidan yarim erkin sharoitlarda, sun'iy yaratilgan yashash muhitida yoki tutqunlikda saqlanishi taqiqlangan yovvoyi hayvonlar roʻyxati hamda ushbu roʻyxatga kiritilgan yovvoyi hayvonlarni yuridik shaxslar tomonidan saqlash tartibi tasdiqlangan.

Qarorga koʻra, 2025 yil 1 yanvardan boshlab quyidagilar taqiqlanadi:

• jismoniy shaxslar tomonidan roʻyxatga kiritilgan yovvoyi hayvonlarni yarim erkin sharoitlarda, sun'iy yaratilgan yashash joylarida yoki tutqunlikda saqlash;
  
• davlat va koʻchma tsirklarda (shapito) yovvoyi hayvonlarni saqlash va ulardan tsirk tomoshalari uchun foydalanish;
  
• roʻyxatga kiritilgan yovvoyi hayvonlar Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim oʻzgarishi vazirligining ruxsatnomalari asosida belgilangan tartibda yuridik shaxslar tomonidan tashkil etilgan hayvonot bogʻlarida va (yoki) pitomniklarda saqlanishi mumkin.
  

Jismoniy shaxslar, shuningdek, davlat va mobil tsirklar (shapitolar) ixtiyoridagi yovvoyi hayvonlar shartnoma asosida hayvonot bogʻlari va pitomniklarga pulli yoki bepul topshirilishi mumkin. Oʻzbekiston faunasiga mansub boʻlganida, ular uchun mos boʻlgan tabiiy yashash muhitiga, mansub boʻlmaganda esa Oʻzbekiston hududidan tashqariga chiqarib yuboriladi.

Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim oʻzgarishi vazirligiga Ichki ishlar vazirligi, Milliy gvardiya hamda mahalliy hokimliklar bilan birgalikda jismoniy shaxslar va tsirklarda saqlanayotgan roʻyxatga kiritilgan yovvoyi hayvonlarning 2026 yil 1 yanvargacha hayvonot bogʻlari yoki pitomniklarga topshirilishini ta'minlash topshirilgan.

Davlat madaniyat muassasalari va tashkilotlari xodimlarining ish haqi oshiriladi

2024 yil 22 noyabr kuni prezidentning “Madaniyat va san'at, axborot-kutubxona va muzeylar sohasida faoliyat olib borayotgan xodimlar ish haqi miqdorlarini oshirish toʻgʻrisida”gi qarori qabul qilingandi.

Qarorga koʻra, davlat madaniyat muassasalari va tashkilotlari xodimlarining ish haqi quyidagi miqdorlarda oshiriladi:

- 2025 yil 1 yanvardan boshlab – 20 foizga;
- 2025 yil 1 iyuldan boshlab – yana 15 foizga oshiriladi.

Hujjatda davlat madaniyat muassasalari va tashkilotlarida faoliyat koʻrsatayotgan xodimlarning ish samaradorligini baholash (KPI) tizimi joriy qilinishi ham belgilab qoʻyilgan.

Tadbirkorlar faoliyati tekshirilganda biznes-ombudsman xabardor etiladi

2025 yil 1 yanvardan jismoniy shaxs tomonidan tadbirkorlik faoliyatini yakka tartibdagi tadbirkor sifatida davlat roʻyxatidan oʻtmasdan amalga oshirganlik uchun moliyaviy jarima bekor qilinadi. Bu haqda prezidentning “Tadbirkorlar huquqlari va qonuniy manfaatlarini ishonchli himoya qilish chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi farmonida keltirib oʻtilgan.

Farmonga koʻra, 2025 yil 1 yanvardan:

- jismoniy shaxs tomonidan tadbirkorlik faoliyatini yakka tartibdagi tadbirkor sifatida davlat roʻyxatidan oʻtmasdan amalga oshirganlik uchun moliyaviy jarima bekor qilinadi;

- “Xavfni tahlil qilish” elektron tizimi joriy etiladi.

Elektron tizimda tadbirkorlik sub'ektlari faoliyatida huquqbuzarlik sodir etish xavfi past, oʻrta va yuqori darajalarga tasniflanadi.

Xavf darajasi past boʻlgan tadbirkorlik sub'ektlari faoliyatida nazorat qiluvchi organlar tomonidan tekshiruvlar oʻtkazilmaydi.

2025 yil 1 yanvardan quyidagilar uchun ma'muriy javobgarlik bekor qilinadi:

• fiskal belgilarni aks ettirish tartibini buzish;
  
• majburiy raqamli markirovkalanishi belgilangan tovarlarni (mahsulotlarni) identifikatsiya vositalari orqali majburiy raqamli markirovkalash qoidalarini buzish;
  
• xodimlar sonini yashirish.

Farmon bilan tadbirkorlik sub'ektlari faoliyatida oʻtkaziladigan barcha tekshiruvlar “Yagona davlat nazorati” axborot tizimida roʻyxatga olish orqali biznes-ombudsmanni xabardor etish tartibi joriy etiladi. Bunda tekshiriladigan tadbirkorlik sub'ekti aniq boʻlmagan holatlarda, tekshiruv boshlangandan soʻng 24 soat ichida biznes-ombudsman xabardor etiladi.

Oʻzbekistonda milliy vaqt shkalasi joriy etiladi

2025 yil 1 yanvardan boshlab, Oʻzbekiston milliy vaqt shkalasi (UTC UZ) joriy etiladi va undan Oʻzbekiston Respublikasining aniq vaqti sifatida foydalaniladi. Bu haqda Vazirlar Mahkamasining «Oʻzbekiston Respublikasida Vaqt va chastota xizmati faoliyatini samarali tashkil etish chora-tadbirlari toʻgʻrisida»gi qarorida keltirib oʻtilgan.

Qarorga koʻra, vaqt xizmatining faoliyatini samarali tashkil etishga Oʻzbekiston milliy metrologiya instituti davlat muassasasi mas'ul hisoblanadi. Metrologiya instituti Muvofiqlashtirilgan universal vaqtni (UTC) shakllantirishda ishtirok etadi va Oʻzbekiston milliy vaqt shkalasini (UTC UZ) hosil qilishga vakolatli etib belgilanadi.

Aniq vaqtni Vaqt xizmatidan olish hamda uni manfaatdor davlat organlari va boshqa tashkilotlarga uzatish davlat-xususiy sheriklik shartlari asosida amalga oshiriladi.

«Mehr daftari» jamgʻarmalari tugatiladi

Prezidentning tegishli farmoniga muvofiq 2025 yil 1 yanvardan boshlab mehribonlik uylari va bolalar uylariga kam ta'minlangan oilalarning farzandlarini vaqtinchalik qabul qilish tartibi bekor qilinadi.

Farmonga koʻra 2025 yil 1 yanvardan boshlab:

• mehribonlik uylari va bolalar uylariga kam ta'minlangan oilalarning farzandlarini vaqtinchalik qabul qilish tartibi bekor qilinadi;
  
• etim va ota-ona qaramogʻidan mahrum boʻlgan yoshlarga ta'lim olish, bandligini ta'minlash, davolanish hamda uy-joy sharoitlarini yaxshilash uchun ijtimoiy yordam koʻrsatiladi;
  
• tutingan ota-onalarni tayyorlash kurslariga etim bolalar va ota-ona qaramogʻidan mahrum boʻlgan bolalarni farzandlikka olish istagini bildirgan nomzodlar ham qamrab olinadi;
  
• bosqichma-bosqich Andijon viloyati, Toshkent shahri hamda Samarqand viloyatida kichik hajmli bolalar uyi tashkil etiladi; «Mehr daftari» jamgʻarmalari tugatiladi.
  

Elektron braslet “ishga tushadi”

Elektron brasletlar 2025 yil 1 yanvardan boshlab bosqichma-bosqich qoʻllanadi. Bu Vazirlar Mahkamasining «Uy qamogʻi ehtiyot chorasi qoʻllangan va ozodlikni cheklash jazosi tayinlangan shaxslarni elektron braslet orqali masofadan turib nazorat qilish tartibi toʻgʻrisidagi nizomni tasdiqlash haqida»gi qarorida keltirib oʻtilgan.

Elektron braslet uy qamogʻi ehtiyot chorasi qoʻllangan yoki ozodlikni cheklash jazosi tayinlangan shaxs oyogʻiga taqiladi. Shaxs oyogʻiga elektron brasletni taqish imkoniyati mavjud boʻlmagan hollarda (suyak sinishi, boshqa jarohatlar bilan tibbiy muolaja koʻrsatilgan va boshqalar) qoʻl qismiga taqilishiga ruxsat etiladi.

Elektron brasletni quyidagi shaxslarga qoʻllash mumkin emas:

• 18 yoshga toʻlmagan shaxslar;
  
• homilador ayollar;
  
• 3 yoshga toʻlmagan bolalari bor ayollar;
  
• I yoki II guruh nogironligi boʻlgan shaxslar;
  
• tibbiy koʻrsatmaga koʻra elektron brasletni taqish tavsiya etilmaydigan shaxslar (implant qilingan kardiostimulyator oʻrnatilgan shaxslar, yuqumli teri kasalligi (allergo kontakt dermatit, teri zamburugʻi yoki qichima kasalligi) boʻlgan shaxslar).
  

Elektron braslet qoʻllanadigan shaxslar uni belgilangan vaqt ichida quvvatlab borishi, oʻzboshimchalik bilan echmasligi hamda elektron brasletga zarar etkazish bilan bogʻliq harakatlarni amalga oshirmasligi shart.

Tomchilab sugʻorish tizimini oʻrnatganlik uchun subsidiya ajratiladi

Bu haqda prezidentning «Qishloq xoʻjaligi vazirligi huzuridagi Agrosanoatni rivojlantirish agentligi faoliyatini tashkil etish toʻgʻrisida»gi qarorida belgilab qoʻyilgan.

Maqsadli koʻrsatkichlarga koʻra, 2024 — 2027 yillarda 8,2 ming ga er maydonida anjir, 2 ming ga er maydonida funduk va 477 ga er maydonida zaytunzorlarni tashkil etish rejalashtirilmoqda.

Qarorga koʻra, 2025 yil 1 yanvardan quyidagilarga belgilangan miqdordagi subsidiyalar ajratiladi:

• intensiv mevali bogʻ va uzumzorlarda tomchilatib sugʻorish tizimlari oʻrnatgani uchun sifat darajasini belgilovchi koeffitsientni qoʻllagan holda 1 gektar uchun 16 mln soʻmdan oshmagan miqdorda;
  
• suv tejovchi texnologiyalarni qoʻllash uchun suv quvurlarining oʻlchamidan (diametri) kelib chiqib, 40 ming soʻmdan 250 ming soʻmgacha;
  
• in-vitro usulida yaratilgan mevali payvandtagli koʻchatlarni sotib olish xarajatlari uchun ushbu xarajatlarning 50 foizi miqdorida.
  

Ilgʻor xorijiy tajriba asosida meva va tok koʻchatlarini sertifikatlashtirish tartibi ishlab chiqilib, koʻchatlarni sertifikatlashtirish tizimi joriy qilinadi.

Boshqa oʻzgarishlar

2025 yil 1 yanvardan boshlab:

• Togʻ-kon sanoati va geologiya vazirligi huzuridagi «Er qa'ridan foydalanish markazi» davlat muassasasining Navoiy viloyati boshqarmasi tashkil etilib, faoliyati toʻliq yoʻlga qoʻyiladi;
  
• qishloq xoʻjaligi texnikalari etkazib berishda amaldagi qonunchilikka muvofiq qoʻllanadigan imtiyozlar (subsidiya, soliq va bojxona imtiyozlari va moliyaviy yordamlar) faqat mahalliy ishlab chiqaruvchilar va dilerlar orqali muomalaga chiqariladigan qishloq xoʻjaligi texnikalariga nisbatan tatbiq etiladi;
  
• uy qamogʻi ehtiyot chorasi qoʻllangan hamda ozodlikni cheklash jazosi tayinlangan shaxslarning ehtiyot chorasi va jazoni ijro etish joyida boʻlishini real vaqt rejimida masofadan turib nazorat qilish tartibi amaliyotga bosqichma-bosqich joriy etiladi;
  
• davlat maktabgacha ta'lim tashkilotlarida bolalar ta'minoti uchun ota-onalar toʻlovi miqdorlari oshiriladi;
  
• 2026 yil 31 dekabrga qadar huquqiy eksperiment tariqasida Oʻzbekiston davlat yoshlar teatri hamda Alisher Navoiy nomidagi Oʻzbekiston davlat akademik katta teatriga moliyaviy, ijodiy va tashkiliy masalalarni mustaqil hal qilish vakolati beriladi;
  
• xodimlarning mehnat huquqlarini himoya qilish va mehnatni muhofaza qilishni kuchaytirish, ish beruvchilar bilan xodimlar oʻrtasidagi muvozanatli mehnat munosabatlarini yanada qoʻllab-quvvatlash hamda mehnat sohasidagi nizolarni hal etishni mediatsiya usulida video-konferents-aloqa shaklida amalga oshirish tizimi joriy etiladi;
  
• Toshkent shahrining 12 ta tumanida fon monitoringini amalga oshirish uchun avtomatlashtirilgan kichik stantsiyalarni oʻrnatish ishlari boshlanadi;
  
• farmatsevtika mahsulotlarining postmarketing nazorati amaliyotga joriy etiladi;
  
• maktabgacha ta'lim tashkilotlarining tarbiyachi-metodist lavozimi negizida amaldagi mehnatga haq toʻlash shartlarini saqlab qolgan holda maktabgacha ta'lim tashkilotining direktori oʻrinbosari lavozimi joriy etiladi. Tajriba-sinov tariqasida har bir tuman (shahar)dagi bittadan umumiy turdagi davlat maktabgacha ta'lim tashkilotlarida inklyuziv ta'lim guruhlari ochiladi. Shuningdek, qamrov darajasi past boʻlgan davlat umumiy oʻrta ta'lim muassasalarining boʻsh turgan er uchastkalarida davlat-xususiy sheriklik asosida nodavlat maktabgacha ta'lim tashkilotlari faoliyatini yoʻlga qoʻyishga ruxsat etiladi;
  
• 2028 yil 1 yanvarga qadar umumiy ovqatlanish korxonalariga foyda soligʻi stavkasi 50 foizga kamaytiriladi;
  
• kam ta'minlangan oilalar bolalari uchun nafaqa va moddiy yordam olayotgan oilalarning rasmiy band boʻlmagan a'zolari ishga joylashganda, oʻzini oʻzi band qilganda yoki tadbirkorlik faoliyatini yoʻlga qoʻyganda ushbu nafaqa va moddiy yordamni ularning muddati tugagunga qadar, biroq 6 oydan koʻp boʻlmagan muddatga toʻlash davom ettiriladi;
  
• kambagʻal oilalar farzandlari davlat maktabgacha ta'lim tashkilotlariga imtiyozli asosda qabul qilinadi;
  
• maktabgacha ta'lim tashkilotlari direktor va mutaxassislarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish institutida Maktabgacha va maktab ta'limi vazirligi tizimidagi davlat maktabgacha ta'lim tashkiloti direktori lavozimiga nomzodlarni menejerlik oʻquv kurslarida oʻqitish va ularga maxsus portal orqali menejerlik sertifikatini elektron shaklda berish tizimi joriy qilinadi;
  
• ichki ishlar organlari tomonidan tazyiq oʻtkazgan va zoʻravonlik sodir etgan yoki sodir etishga moyil boʻlgan shaxslarning reestri yuritiladi;
  
• Madaniyat vazirligi tizimidagi bolalar musiqa va san'at maktablarining direktori, direktor oʻrinbosarlari, oʻqituvchi va kontsertmeysterlarining ish haqi miqdorlari 10 foizga oshiriladi;
  
• statistika kuzatuvlarini amalga oshirish jarayoniga konsalting kompaniyalari, oliy ta'lim muassasalari va ilmiy-tadqiqot institutlari jalb etiladi.
  

“Zamin” yangiliklarini “Telegram”da kuzatib boring