Toshkentda kuzatilayotgan smog bolalar salomatligiga sezilarli ta’sir ko‘rsatmoqda. Pediatr Kamola Pulatovaning so‘zlariga ko‘ra, ayniqsa kichik yoshdagi bolalar ifloslangan havoga kuchliroq ta’sir qiladi.
U ota-onalarga smog paytida qanday ehtiyot choralarini ko‘rish kerakligini tushuntirdi. Havoning ifloslanishi bolalarga kattalarga qaraganda ko‘proq zarar yetkazadi.
Smog nafas yo‘llarining shilliq qavatlarini bezovta qilib, mahalliy immunitetni pasaytiradi, natijada bolalar tez-tez respirator kasalliklarga chalinadi. Allergiyasi yoki bronxial astmasi bor bolalarda esa kasallik alomatlari kuchayadi.
Bolalar kattalarga qaraganda tez-tez nafas olgani uchun ko‘proq zararli moddalarni yutadi. Ayniqsa, besh yoshgacha bo‘lgan bolalar xavf ostida, chunki ularning nafas yo‘llari tor va nozik.
Shuningdek, bronxial astma, allergiya, surunkali bronxit, yurak va o‘pkasi bilan bog‘liq kasalliklari bor yoki erta tug‘ilgan bolalar ham katta xavf ostida. Ota-onalar quyidagi alomatlarga e’tibor berishlari lozim: quruq yo‘tal, og‘ir nafas olish, xirillash, ko‘zlarning qizarishi va yoshlanishi, bosh og‘rig‘i, holsizlik va ishtahaning pasayishi.
Allergiya va astma bilan og‘rigan bolalarda burun oqishi, aksa urish, burun bitishi va yo‘tal kabi alomatlar kuchayishi kuzatiladi. AQI (havo sifati indeksi) ko‘rsatkichlariga e’tibor qaratish muhim.
50 gacha bo‘lgan ko‘rsatkich xavfsiz hisoblanadi. 50–100 oralig‘ida bolalar tashqarida o‘ynashi mumkin, ammo faol harakatlar cheklanishi lozim.
100 dan oshganida esa, ayniqsa kichik yoshdagi yoki allergiyasi bor bolalar uchun tashqariga chiqishni cheklash tavsiya etiladi. 150 va undan yuqori ko‘rsatkichlarda tashqarida bo‘lish vaqtini minimallashtirish, 200 dan oshganida esa imkoni boricha uydan chiqmaslik kerak.
Havo sifati kunning turli vaqtlarida farq qiladi. Oddatda, eng toza havo ertalab soat 7 dan 10 gacha va kechqurun 8 dan keyin bo‘ladi.
Eng zararli vaqtlar tush payti va transport harakati eng ko‘p bo‘lgan soatlardir. Agar AQI 100 dan yuqori bo‘lsa, bolalarning tashqarida faol sport bilan shug‘ullanishi tavsiya etilmaydi.
200 dan yuqori ko‘rsatkichlarda esa barcha jismoniy mashqlarni yopiq joylarda o‘tkazish maqsadga muvofiq. Ikki yoshgacha bo‘lgan bolalarga niqob taqish tavsiya etilmaydi.
Uch-to‘rt yoshdan boshlab esa KN95 yoki N95 niqoblaridan foydalanish mumkin, oddiy tibbiy niqoblar esa samarali emas. Agar sayrlar cheklangan bo‘lsa, uy muhitini to‘g‘ri tashkil qilish muhim.
Xonalarni ertalab yoki kechqurun havo sifati yaxshilangan paytda shamollatish kerak. HEPA filtrlari bilan jihozlangan havo tozalagichlar iflos zarrachalarni sezilarli darajada kamaytiradi.
Uy namligi 40–60% darajasida ushlab turilishi lozim. Nam tozalash va ko‘p suv ichish nafas yo‘llarining faoliyatini qo‘llab-quvvatlaydi.
Agar bola antigistamin dori yoki nafas yo‘llarini kengaytiruvchi ingalyatorlardan foydalansa, bu dorilarni shifokor ko‘rsatmasiga muvofiq davom ettirish zarur. Qattiq nafas qisishi, xirillash, lab yoki tirnoqlarning moviy tusga kirishi, yuqori harorat, kuchli holsizlik yoki suv ichishni rad etish hollarida darhol tibbiy yordamga murojaat qilish zarur.
Smog davrida bolalar yetarlicha uxlashi, ko‘p suv ichishi va ota-onalar AQI ko‘rsatkichlariga rioya qilishi kerak.
“Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!
Mehmon guruhidagi foydalanuvchilar ushbu nashrga izoh qoldira olmaydi.
