Яқин Шарқда янги кескинлик: АҚШ Эроннинг ядровий иншоотларига авиазарба бергани бутун дунёда мисли кўрилмаган таҳликаларга сабаб бўлди. Бу воқеа халқаро майдонда энг юқори савиядаги сиёсий ва дипломатик баҳсларни, турли етакчилар ва давлатлар расмийларининг изоҳларини келтириб чиқарди. Бир вақтнинг ўзида жаҳон оммавий ахборот воситалари ва сиёсий экспертлар ушбу воқеага кенг эҳтиёж билан муносабат билдирмоқда.
Трамп – қудрат ва огоҳлантириш
Қўшма Штатлар президенти Дональд Трамп америкаликларга мурожаатида ўз армиясига улкан миннатдорлик билдирди. Унинг фикрича, бундай йирик ҳарбий операция фақатгина АҚШ армияси имкониятидан келиб чиққан ҳолда амалга оширилиши мумкин эди. “Биз зарбаларни муваффақиятли якунладик, барча самолётлар хавфсиз қайтмоқда, Америка ҳарбийларини табриклайман! Бундай ишни дунёдаги бошқа ҳеч бир ҳарбий куч бажара олмасди.” – деди у.
Президент шунингдек, Эрон энди тинчликни танлаши ёки янада кучли зарбаларга тайёр бўлиши кераклигини огоҳлантирди:
"Эрон энди тинчликни танлаши керак. Акс ҳолда, кейинги ҳужумлар бундан ҳам каттароқ ва анча осон бўлади. Яна кўплаб нишонлар бор... Агар тинчлик тез орада келмаса, биз уларни аниқлик, тезлик ва маҳорат билан йўқ қиламиз”.
Исроил – тарихий бурилиш деб баҳоланди
Исроил бош вазири Биньямин Нетаняху бу воқеани “тарихий натижа” деб атади ва АҚШ президентига ўз миннатдорчилигини билдирди. “Трамп дунёдаги энг хавфли режимни энг хавфли қуролга эга бўлишдан тўхтатди”, — дея таъкидлади у. Нетаняху АҚШнинг қатъий қадамини Яқин Шарқдаги барқарорлик учун муҳим қадам сифатида баҳолади.
Эрон — халқаро ҳуқуқни бузилишда айблади
Эрон ташқи ишлар вазирлиги Вашингтонни халқаро ҳуқуқ ва БМТ низомини қўпол равишда бузганликда айблаб чиқди. Эрон расмийлари АҚШнинг ядро иншоотларига қилинган ҳужуми халқаро ҳамжамият учун жуда хавфли прецедент эканини таъкидлашди ва барча давлатларни бу воқеага жиддий муносабат билдиришга чақиришди. Теҳрон ўзининг суверенитети ва манфаатларини ҳимоя қилиш учун барча чораларни кўришини билдирди.
Европа ва Британия — дипломатия ва музокарага даъват
Буюк Британия бош вазири Кир Стармер АҚШнинг қадамларини ҳимоя қилди, бироқ Эронни ядро қуролига эга бўлишига йўл қўйилмаслигини аниқ таъкидлади. У минтақадаги барқарорлик устувор эканини билдириб, Эронни музокара столига қайтишга даъват этди.
“Эроннинг ядровий дастури халқаро хавфсизлик учун жиддий таҳдиддир. Эроннинг ядро қуроли ишлаб чиқаришига ҳеч қачон йўл қўйиб бўлмайди. АҚШ бу таҳдидни камайтириш йўлида чоралар кўрди. Яқин Шарқдаги вазият ҳануз беқарор бўлиб қолмоқда ва минтақадаги барқарорлик биз учун устувор масаладир. Биз Эронни музокара столига қайтишга ва ушбу инқирозни тугатиш учун дипломатик ечим топишга чақирамиз”, - деди Кир Стармер.
Европа дипломатияси раҳбари Кая Каллас ҳам томонларни кескинликдан қайтиш ва тезкор дипломатик ечим топиш зарурлигини ёзди:
“Эрон ядро қуроли ишлаб чиқишига йўл қўйиб бўлмайди, чунки бу халқаро хавфсизлик учун таҳдиддир. Мен барча томонларни орқага чекинишга, музокара столига қайтишга ва кескинликнинг янада кучайишининг олдини олишга чақираман. Евроиттифоқ ташқи ишлар вазирлари вазиятни эртага муҳокама қилади”.
Япония ва Россия – эҳтиёткорликка чақириқ
Япония бош вазири Шигеру Ишиба, можарони юмшатишни ва минтақада барқарорликни сақлашни муҳим деб ҳисоблади:
“Можарони тезлик билан юмшатиш ниҳоятда муҳим. Биз у ердаги вазиятни катта хавотир билан диққат билан кузатмоқдамиз”.
Россия хавфсизлик кенгаши раисининг ўринбосари Дмитрий Медведев эса АҚШни “тинчликсевар” бўлиб бошқа урушни бошлаётганликда танқид қилди:
"Тинчликсевар сифатида ҳокимиятга келган АҚШ президенти энди мамлакатни яна бир урушга олиб кирди".
БМТ ва халқаро ҳамжамият – хавотир ва дипломатик ечим чақириқлари
БМТ Бош котиби Антонио Гутерриш АҚШ томонидан куч ишлатилишини кескин танқид қилди. У можаро кучайиши ва назоратдан чиқиш хавфини алоҳида таъкидлаб, ягона ечим – дипломатия эканини ва ҳарбий уруш йўли келтириши мумкин бўлган ҳалокатларни олдини олишни уқтирди:
“Бугун Қўшма Штатлар томонидан Эронга нисбатан куч ишлатилгани мени чуқур ташвишга солмоқда. Бу минтақада аллақачон танг ҳолатда бўлган вазиятда хавфли кескинликни янада кучайтиради ва халқаро тинчлик ва хавфсизликка бевосита таҳдид солади. Можаро тез орада назоратдан чиқиб кетиши хавфи ортиб бормоқда. Бу эса тинч аҳоли, минтақа ва бутун дунё учун фалокатли оқибатларга олиб келиши мумкин. Мен барча БМТ аъзоларини вазиятни юмшатишга ва БМТ низоми ҳамда халқаро ҳуқуқ қоидалари доирасидаги мажбуриятларини бажаришга чақираман. Бу хавфли паллада энг муҳими — тартибсизликлар гирдобига тушиб қолмасликдир. Ҳарбий ечим йўқ. Ягона йўл — дипломатия. Ягона умид — тинчлик”.
Эроннинг жавоби ва минтақавий кескинлик
Эрон бу ҳужумга жавобан Исроилга ўнлаб баллистик ракета йўллади. Расмий маълумотларга кўра, улардан бир нечтаси Исроилнинг мудофаа тизимидан ўтиб, Тел-Авив ва Ҳайфа шаҳарларига жиддий зарар етказди.
Хулоса: Дунё сиёсий ва ҳарбий инқироз остида
АҚШнинг Эрон ядровий иншоотларига уюштирган ҳужуми халқаро муносабатларда янги, хавфли босқични бошлаб берди. Дунё етакчиларининг фикрлари ва изоҳлари турлича бўлгани билан, барча томонларда асосий талаб — можарони ҳарбий йўл билан эмас, музокара ва дипломатия орқали ҳал этиш. Бу паллада тинчлик учун қадам ташлаш ва ёндошувни ўзгартириш ҳаётий аҳамиятга эга бўлиб қолмоқда.
Zamin.uz дунёнинг энг муҳим воқеаларига эътибор қаратган ҳолда, барча ўзгаришлар ва муҳим янгиликларни ўз вақтида ёритишда давом этади! «Замин»ни Telegram’да ўқинг!
Ctrl
Enter
Хато топдИнгизми
Иборани ажратиб Ctrl+Enter тугмасини босинг Мавзуга оид янгиликлар
