Такер Карлсон – Эрон президенти онлайн суҳбати атрофидаги сирлар ва ҳақиқатлар

Яқин Шарқдаги энг шов-шувли ва тор-мор қилишга мойил бўлган сиёсий интервьюлардан бири – америкалик машҳур телебошловчи Такер Карлсон ва Эрон президенти Масъуд Пизишкиён ўртасида бўлиб ўтди. Бу интервьюнинг ўзи ҳам, унинг ҳар бир сўзи ҳам қатор долзарб саволларга ечим топишга уриниш бўлди. Ҳар қандай шов-шувли воқеада кутилган "бомба" очилмади, аммо ушбу суҳбатнинг ўтказилиши, унда қайд этилган фикрлар, жамият учун жиддий муаммоларни кўтариб чиқди. Карлсон бу суҳбат учун Эронга бормади, Пизишкиён ҳам Америкага ташриф буюрмади – бари онлайн тарзда, глобал медиа маконида тўғридан-тўғри ташкил этилди, деб хабар берди cnn.com.

Интервю марказидаги энг сезиларли масалалардан бири – Эрон ядро дастурининг ҳақиқий мақсади, халқаро ташкилотлар билан муносабатлар ва Яқин Шарқдаги катта геосиёсий тўқнашувлар бўлди. Карлсон интервьюни олиб борган чоғда, биринчи навбатда, Эрон ҳақиқатан ҳам ядро қуроли тайёрлашдан воз кечишга тайёрми, деган классик саволни қўйди. Президент Пизишкиён бунга жавобан, Эрон ҳеч қачон ядро қуроли тайёрлаш ниятида бўлмагани, бу ҳақдаги барча шубҳалар Исроил Бош вазири Бинямин Нетаняҳунинг ўз фантазияси эканини таъкидлади.

Пизишкиён: "Нетаняҳу 1984 йилдан бери турли Америка президентларига Эрон гўёки ядро қуроли ясашга киришган, деб ишонтириб келади. Лекин бу мутлақо ёлғон. Эрон олдин ҳам, ҳозир ҳам ядро қуроли ясаш ниятида бўлмаган ва буни Олий Раҳбар Али Хоминаийнинг фатвоси ҳам тақиқлайди. Атом энергетикаси халқаро агентлиги (МАГАТЭ) йиллар давомида барча ядро объектларимизни кузатиб келди, назоратни ҳеч қачон тўхтатмаган. Аммо сўнгги воқеалар, жумладан, халқаро муносабатлар ва хавфсизлик шароитидан келиб чиқиб, келишувни тўхтатдик," – деб изоҳ берди.

Такер Карлсон: "Агар сиз халқаро агентлик билан ҳамкорликни тўхтатган бўлсангиз, дунё Эрон уранни бойитмаётганига қандай ишонади? Бунга ким кафолат беради?" – деган саволни қўйди. Пизишкиён бу саволга аниқ, тўғридан-тўғри жавоб беришдан кўра, Эрон Америка билан музокара қилмоқчи бўлган пайтда Исроил томонидан тўсатдан зарба берилганини, АҚШ эса бу жараёнда нейтрал қолмаганини таъкидлади. Бу вазиятда МАГАТЭ инспекторлари учун ҳам ядро объектларига кириш, тўлиқ текширув ўтказиш имконияти йўқолганини билдирди.

Эрон президенти Карлсоннинг "МАГАТЭ инспекторлари Исроилга маълумот узатгани ҳақидаги хабарларга муносабатингиз қандай?" деган саволига: "Бизда агентлик фаолияти борасида шубҳалар бор эди, лекин уларнинг объектларимизга киришига доим рухсат берилган. Аммо ишонч сўнгги ҳисоботдан сўнг буткул йўқолди. Исроил ядро объектларимизга зарба берди, халқаро ташкилот эса жим қолди. Бу ҳеч қандай тўғри ёндашув эмас", – дея жавоб қайтарди.

Муҳокама давомида Карлсон Эрон – АҚШ, Эрон – Исроил муносабатларидаги барча оғриқли нуқталарга тўхталиб ўтди. Пизишкиён, ўз навбатида, Исроилнинг сўнгги ҳарбий ҳужумида қатнашмаган, қўлида қурол бўлмаган одамлар – аёллар, болалар, ҳатто ҳомиладор аёллар ўлдирилганини, бу эса аниқ ҳарбий жиноят эканини билдириб ўтди. “Яқинларим, оила аъзоларим, ҳатто ўзим ҳам қурбон бўлишим мумкин. Лекин давлатимни ҳимоя қилиш, халқимнинг ҳуқуқларини сақлаш учун охиригача курашаман”, – деди у.

Пизишкиён, шунингдек, америкаликларга мурожаат қилиб, Эрон ва АҚШ ўртасида 200 йилдан буён ҳеч қандай тўғридан-тўғри уруш бўлмаганини, эронликлар америкаликларга нисбатан ҳеч қандай террор амалиёти қилмаганини алоҳида қайд этди. “Бизга нисбатан нотўғри қарашлар сингдирилган. Эронликлар АҚШга эмас, глобал зулм ва адолатсизликка қарши”, – дея аниқ сўз билан таъкидлади.

Карлсон интервью давомида Америкадаги эронлик муҳожирлар масаласини ҳам кўтарди, уларни террор гуруҳлари билан боғлаш борасида қатор ғаразли фикрлар айтди. Пизишкиён бунга “бу ёлғонни биринчи марта сиздан эшитяпман” дея, эронликларнинг ақл-заковати, меҳр-оқибати, яхши муомаласи билан ажралиб турадиган халқ эканини таъкидлади.

Суҳбат тугаганда Карлсон Америка жамиятида Исроилга бўлган муносабатни ҳам қўзғатди. Шу пайтгача америкаликлар учун Исроил мутлақ ҳақ ва “муқаддас” давлат сифатида кўрсатилиб келинган бўлса, энди сўнгги воқеалар, Яқин Шарқдаги воқеликлар уларда саволлар уйғотмоқда. Карлсоннинг обуначилар сони 4,25 миллионга етган YouTube каналидаги ушбу суҳбат кенг аудиторияга чиқди. Демак, энди америкаликлар фақат ўзлари учун ёзилган сценарийни эмас, балки Яқин Шарқ раҳбарининг ҳам позициясини эшитиш имконига эга.

Карлсоннинг интервьюсида ўнлаб ўткир, тўғридан-тўғри ва ишончли саволлар бўлди, Пизишкиён эса дипломатик, баён ва бир вақтда қатъий жавоблари билан ўзи ва халқи нуқтайи назарини ишончли ифода қилди. Ҳар икки томон сўз эркинлиги, позиция ва қарашлар фарқини намоён қилди.

Якуний хулоса қилинадиган бўлса, бу интервью нафақат Эрон ва АҚШ, балки бутун дунё жамоатчилиги учун муҳим воқеа бўлди. Унда ядро хавфсизлиги, террор ва уруш, халқаро муносабатлар, АҚШ ва Исроилнинг сиёсий юзи, дипломатиянинг қай даражада хақиқий экани ҳақида кўплаб фикрлар айтилади. Пизишкиённинг шахсий жасорати, давлатга садоқати, Карлсоннинг тўғри ва танқидий саволлари – бунинг бари XXI аср сиёсий форматини яққол намоён қилди.

Шубҳасиз, бу суҳбат кейинги кунларда ҳам катта муҳокамага сабаб бўлади. Чунки жаҳон сиёсатининг "қора қуёни" деб аталадиган Яқин Шарқ масалаларида эндиликда оддий америкалик ҳам, қарама-қарши томон ҳам ўз сўзини айтишига йўл очилди. Карлсоннинг саволлари ва Пизишкиённинг жавоблари, балки, янги сиёсий босқичга йўл очади – бу тарихга айланиши мумкин бўлган интервью бўлди. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!