Покистон ҳозирда ички хавфсизлигида тинимсиз ёмонлашувни бошдан кечирмоқда, 2025 йил июли сўнгги йилларда мамлакат хавфсизлик хизматлари учун энг ҳалокатли ой сифатида намоён бўлмоқда.
Бутун мамлакат бўйлаб содир бўлаётган ҳужумлар, засада ва одам ўғирлашлар оқибатида Балужистон ва Хайбер-Пахтунхва (ХП) вилоятларида 82 нафар хавфсизлик ходими, шу жумладан уч нафар майор лавозимидаги офицер ҳалок бўлди.
Тузилиш равшан: ҳам “Теҳрик-и Толибон Покистон” (ТТП), ҳам Балуж сепаратист гуруҳлари ўз фаолиятларини кучайтириб, Покистон хавфсизлик тизимига қарши биргаликда ва қонли ҳужумлар уюштирмоқда.
Бунинг натижасида мамлакат, айниқса ғарбий вилоятларида, беқарорлик билан юзлашмоқда. Комендантлик соатлари жорий этилган, бутун ҳудудлар ҳарбийлар учун “кириб бўлмас жой” (ноу-гоу зона) сифатида таснифланмоқда.
Икки томонлама исёнлар, тўхтамас қурбонлар
Покистон армияси ҳозирда “икки томонлама исён” деб атаётган таҳдидга қарши бир вақтнинг ўзида курашишга мажбур.
2021 йилда Афғонистонда Толибон ҳокимиятга келганидан кейин ТТП янада жасурлашиб, ХП вилоятидаги ҳужумларини давом эттирмоқда. Шу билан бирга, Балуж сепаратистлари Балужистонда такрор ва такрор ҳарбий ва парамиллий кучларга ҳужум қилиб, юқори даражали армия офицерларини нишонга олмоқда.
Сўнгги ҳафталар ичида майор Анвар Какар Кветтада ўлдирилди, майор Саййид Рабнаваз Тариқ Аворанда сепаратистлар ўқидан ҳалок бўлди, ва майор Зиёд Салим Авал Мастунгда нишонга олинди — бу Балуж исёнчиларининг янги тактикаси ва стратегик мувофиқлашув даражасини очиқ кўрсатмоқда.
Ушбу ҳужумлар “Балужистон озодлик армияси” (BLA) ва “Балужистон озодлик фронти” (BLF) каби гуруҳлар томонидан ўз зиммасига олинган.
Шунингдек, 20 июль куни Жанубий Вазиристонда етти полиция ходими ўғирланди. Бу воқеа ТТПнинг амалиёт кўламининг қандай чуқур кириб борганини кўрсатади.
Кириб бўлмас ҳудудлар ва маҳаллий назоратнинг парокандалиги
Жойлардаги вазият шу қадар оғирки, ҳатто ҳарбий элита бўлинмалари учун ҳам бутун туманлар “кириб бўлмас жой” деб эълон қилинган.
Разведка ҳисоботларига кўра, Балужистондаги Мастунг, Авран, Калат ва Кветта атрофи, шунингдек Хайбер-Пахтунхвадаги Оракзай, Жанубий Вазиристон, Шимолий Вазиристон, Танк ва Бажур каби ҳудудлар энг хавфли деб белгиланган.
Бу ҳудудларда маҳаллий ҳокимиятлар хавфсизлик кучларининг ҳаракатини таъминлаш ва фуқароларнинг йўқотилишини камайтириш учун комендантлик соатлари жорий этган.
Шунингдек, ҳарбийлар томонидан засада ва миналар туфайли айрим ҳудудларга киришдан бош тортиш ҳолатлари ҳам кузатилмоқда.
“Кириб бўлмас жой” атамаси энди риторика эмас — бу сўзни Покистоннинг ўз ҳарбийлари ҳозирда амалдаги назорат йўқолган ҳудудларни тавсифлаш учун қўлламоқда.
Декадалар давомидаги сиёсатнинг оқибати
Покистонда ҳозирги хаосни тўлиқ тушуниш учун сўнгги эллик йил давомида қабул қилинган стратегик қарорларга назар ташлаш лозим.
1970 йиллардан бери Покистон ҳарбий раҳбарияти Афғонистондаги исломчи гуруҳларни стратегик чуқурликка эришиш ва Ҳиндистон таъсирига қарши туриш мақсадида қўллаб-қувватлаб келган.
Бу сиёсат 11 сентябрдан кейинги террорчиликка қарши кураш даврида ҳам ўзгармади ва Толибон ҳаракатига очиқ-ёпиқ ёрдамлар давом эттирилди.
2021 йилда Толибоннинг қайта ҳокимиятга келишидан сўнг, ТТП учун идеологик ва логистик пойдевор мустаҳкамланди. Энди улар Дюранд чизиғи орқали ҳеч қандай тўсиқсиз ҳаракатланмоқда.
Бир пайтлар қўллаб-қувватланган исломизм эндиликда назорат қилиб бўлмайдиган зўравонликка айланди — ва бу мафкура айнан уни етиштирган давлатнинг ўзини йўқ қилиш хавфини туғдирмоқда.
Балужистон муаммоси
Покистоннинг энг катта ва энг кам ривожланган вилояти Балужистонда сўнгги ўн йилликларда кам даражада қуролли тўқнашувлар давом этган.
Бироқ сўнгги ойларда мазкур ҳаракатлар сезиларли даражада кучайган. Автономия ёки тўлиқ ажралишни талаб қилувчи Балуж исёнчилари ўз тактикаларини замонавийлаштириб, ҳарбий командирларни нишонга олиш, юқори аниқликдаги қуроллардан фойдаланиш каби усулларга ўтди.
Фақат бир ойда уч нафар майор даражасидаги офицерлар йўқотилгани армия ичида жиддий қайғу ва хавотир уйғотди.
Бу ҳодисалар исён фақат чекка ҳудудлардагина эмас, балки шаҳар ва шаҳар атрофларига ҳам кириб келганини кўрсатади.
Вазиятни янада мураккаблаштираётган омиллардан бири — маҳаллий аҳоли орасида ҳарбийларнинг ҳузури ҳимоячи эмас, босқинчи деб қабул қилиниши. Бу эса радикаллашув ва қуролли қарши чиқиш муаммосини янада авжига чиқаради.
Минтақавий таъсир: Бангладеш учун сабоқ
Покистон оғриқ билан юзлашар экан, Ҳиндистоннинг шарқий қўшниси Бангладеш бу воқеаларни диққат билан кузатиши лозим.
2024 йил август ойида Шайх Ҳасина ҳокимиятдан четлатилгандан ва Мухаммад Юнус вақтинчалик ҳукумат раҳбари сифатида тайинлангандан кейин, Бангладешда ҳам экстремистик ҳаракатлар кўпайди.
Кўплаб таҳлилчилар, агар бу жараён ўз вақтида тўхтатилмаса, мамлакат ҳам Покистон каби тубан беқарорликка юз тутиши мумкинлигидан хавотирда.
Тарихан икки давлат ўртасидаги асосий фарқ — Бангладешнинг зўравон исломизмга қарши қатъий позициясида эди. Шайх Ҳасина бошчилигида экстремистик тармоқлар тарқатилган ва дунёвий давлат бошқаруви сақлаб қолинган.
Аммо ҳозирги сиёсий ўзгаришлар қатъийликни сусайтириб, ҳаддидан ошган мафкуравий гуруҳларнинг бош кўтаришига туртки бўлмоқда.
Покистоннинг бугунги ҳолати Бангладеш учун огоҳлантирувчи дарс бўлиб хизмат қилиши керак. Мафкуравий зўравонликни сиёсатга, хавфсизлик тизимига ва жамиятга сингдириш — бошқариб бўлмас хатарларга олиб келади.
Бир пайтлар ташқи сиёсий мақсадлар учун керак бўлган восита, энди бутун давлатни емирувчи кучга айланиши мумкин.
Четга чиқиб бораётган давлат
2025 йил июли Покистон учун ички хавфсизлик соҳасида туб бурилиш нуқтаси сифатида тарихда қолади.
Қурбонлар сони, жорий этилган комендантлик соатлари ва бутун ҳудудларнинг “кириб бўлмас жой” сифатида белгиланиши — мамлакат чуқур инқирозда эканидан дарак беради.
Балужистон ва Хайбер-Пахтунхвадаги икки томонлама исёнлар энди чекланган тўқнашув эмас — улар бутун мамлакат хавфсизлик тизимини ларзага солаётган асосий муаммога айланган.
Массив кучлар сафарбар этилишига қарамай, давлат бу таҳдидларга қарши самарали чора кўра олмаётгани — Покистоннинг ички мустаҳкамлиги ва тузилмавий заифлигини очиқ намоён қилмоқда.
Келажакда нима бўлиши номаълум. Бироқ маълум факт шуки: Покистондаги ички хавф даражаси фақат мамлакатнинг ўзи учун эмас, балки бутун Жанубий Осиё минтақаси учун жиддий хавф сифатида намоён бўлмоқда.
«Замин»ни Telegram’да ўқинг!
