AQSh siyosatiga ta'sir ko'rsatgan vitse-prezident

Dik Cheyni — AQShning sobiq vitse-prezidenti, XX asr oxiri va XXI asr boshlarida mamlakat siyosatida katta ta'sir ko'rsatgan shaxs, 2025-yil 3-noyabr kuni 84 yoshida vafot etdi. Cheyni o'zining murakkab siyosiy faoliyati bilan esda qolgan: u Sovuq urush nihoyasidagi strategdan tortib, terrorizmga qarshi kurashning asosiy me'morlaridan biri sifatida mashhur edi.

Cheyni 1941-yilda Nebraska shtatining Linkoln shahrida tug'ilgan. U bir necha marta Yel universitetidan chetlashtirilgan, oddiy ishchi sifatida faoliyat yuritgan, ammo Vayoming universitetida siyosatshunoslik bo'yicha magistr darajasini olgach, uning hayoti keskin o'zgardi.

Siyosiy faoliyati Vashingtonda boshlanib, u Gerald Ford prezidentligi davrida Oq uy apparati rahbarligigacha ko'tarildi. 1978-yilda u Vayomingdan Kongressga saylandi va Respublikachilar partiyasining asosiy strateglaridan biriga aylandi.

Cheyni jamoatchilik e'tiboridan yiroqda, lekin aniq rejalashtirish va mukammal tashkilotchilik bilan tanilgan edi. 1989-yilda u AQSh mudofaa vaziri lavozimiga tayinlandi va Panamaga tezkor harbiy aralashuv hamda Kuvaytni ozod qilish operatsiyalarini boshqardi.

Cheynining ehtiyotkorlik bilan qabul qilingan qarorlari uning siyosiy falsafasini aks ettiradi. 1995-yilda u Halliburton kompaniyasini boshqarib, biznes sohasida ham katta muvaffaqiyatlarga erishdi.

Ammo uning siyosiy va iqtisodiy faoliyati bir-biriga chambarchas bog'liqligi sababli tanqidlar ham bo'ldi. 2000-yilda u vitse-prezident lavozimini egalladi va 2001-yil 11-sentabr voqealaridan so'ng Amerika siyosatining markaziy figurasi bo'ldi.

U Afg'onistonga harbiy aralashuv va Guantanamo qamoqxonasining tashkil etilishini qo'llab-quvvatladi. 2003-yilda u Iroqqa bostirib kirishni qo'llab-quvvatladi, bu urush esa cheksiz tanqidlarga sabab bo'ldi va mamlakatni yillar davomida siyosiy beqarorlikka olib keldi.

Cheyni o'z faoliyatining oxirigacha faol qoldi, o'z memuarlarini yozdi va siyosiy maslahatchi sifatida ishladi. Uning vafoti munosabati bilan Prezident Jo Bayden uni "tarixni o'zgartirgan shaxs" deb atadi, sobiq prezident Jorj Bush esa uni "ishonchli maslahatchi va do'st" sifatida ta'riflab, ta'ziya bildirdi.

Cheyni murakkab siyosatning ramzi sifatida qoldi, uning faoliyati esa turli bahs-munozaralarga sabab bo'ldi. “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!