Усмоний турклар сулоласининг пайдо бўлиши...(ёхуд Эртуғрул тарихига бир назар. 5-қисм)

Аввало шуни айтиб ўтиш жоизки, шу кунларда Туркиянинг «ТРТ-1» телеканали орқали усмонийлар сулоласига пойдевор қўйган, ўз даврининг енгилмас жангчиси, адолатли лашкарбошиси ва вафодор ёр, ота-онасининг фахри, қабиладошларининг идеали, дўстларнинг жони дили Эртуғрулбей ҳақидаги кўп серияли ўткир сюжетли фильмнинг сўнгги сериялари намойиш этилмоқда. Яна шуни алоҳида таъкидлаймизки, Туркия киноижодкорлари тарафидан яратилган «Кўсем султон империяси», «Муҳташам юз йил», «Эртуғрул» фильмларини мамлакат президенти Ражап Тойип Эрдўған шахсан ҳомийлигига олган. Бош ролларга ҳам айнан унга ёққан актёр, актрисалар танлаб олинган. Қолаверса, президент ушбу фильмларда нафақат усмоний туркларнинг ғалабалари, ижобий хислатлари, балки, камчилик-нуқсонлари, кечириб бўлмайдиган хатоликларига ҳам алоҳида урғу беришни режиссёрлардан талаб қилган. Бу талаб ижросини фильмларни томоша қилганлар албатта илғаб олишади.

Ана энди яна «Эртуғрул» фильмига қайтамиз. Бу фильм ижодкорлари, аниқроғи, режиссёрлари деярли кўпчиликнинг хаёлига ҳам келмайдиган, тушида ҳам кўрмайдиган ўта нозик ва кичик масалага эътибор қаратишган. Худди шу нарса фильмнинг рейтингини ҳам, таъсир кучини ҳам бир неча юз баробарга оширган, десак, муболаға бўлмайди. Бу фильм учун ўйлаб топилган Ибн-Аль-Арабий персонажидир. Аслида бу персонаж ҳақиқатан ўйлаб топилган. Ҳаётда бўлмаган. Шундай экан, нимага айнан «Эртуғрул» фильми учун бу образ танланди, ўйлаб топилди.

Ибн Аль-Арабий
Режиссёрлар биринчи навбатда Аль Арабий образи орқали томошабинларга Оллоҳнинг қудратини қисман бўлса-да, намойиш этишга ҳаракат қилишган. Яъни, Арабий бу ерда Эртуғрулнинг қўриқчи фариштаси сифатида майдонга чиққан. Тўғри, образ драматизациялаштирилган. Худди бошқа қаҳрамонлар каби атрофдагилар билан мулоқот қилади, хурсанд бўлади, қайғуради, ранжийди. Лекин аслида у Эртуғрулнинг қўриқчи фариштаси. Шу сабабли Эртуғрул қаерда оғир аҳволга тушса, албатта Аль-Арабий ҳозир-у нозир. Жуда олисда бўлса ҳам Эртуғрулнинг ҳар бир ҳаракати, сўзлаган сўзлари кўз олдидан ўтиб туради. Арабийнинг қўриқчи фаришта эканини Эртуғрул мўғуллар дала командири Ноян, тамплиерлар, «крестоносец»ларга қарши кураши жараёнида, қийноққа олинган чоғидан билиб олиш қийин эмас. Тийрак нигоҳ билан кузатган томошабин албатта буни илғай олади.

Бундан ташқари, Оллоҳнинг қудрати яна бир мисолда ўз аксини топган. Шубҳасиз, бу мисол ҳам баъзиларни беэътибор қолдириши мумкин. Шуни ҳисобга олиб биз бу мавзуга чуқурроқ ёндошамиз.

УСМОНИЙЛАРНИНГ БЕНИКОҲ ТУҒИЛГАН АВЛОДЛАРИ

Тарихий материалларга назар ташласак, архивларни титкилаб кўрсак, усмоний туркларнинг яна бир номақбул, кечирилмас гуноҳга йўл қўйганига гувоҳ бўламиз. Ҳатто, Эртуғрулдек ҳалол, пок отанинг тарбиясини олган Усмон Ғози-1 ҳам империя тузгач, ўзи учун ҳарам ташкиллаштирган. Ишончли одамлар подшо учун дунёнинг турли бурчакларидан насроний, католик дини вакиллари бўлмиш қизларни ҳарамга зўрлик билан олиб келишган. Подшога «ҳарам она» лавозимининг эгаси деярли ҳар куни қизларнинг энг гўзалларини ажратиб тайёрлаган. Қолган қизлар эса турли фойда келтирувчи ишларга жалб этилган. Ҳарамдаги қизларнинг барчасига мажбурий тарзда турк тили ўргатилган. Подшо эса никоҳсиз ўша насроний дини вакиласи билан ишрат қилган. Шундай зинога қўл уриб ҳам беш вақт намоз ўқишда давом этган. Тунда хуфтон намози пайтида жойнамоз устига ўтириб худодан яхшиликлар сўраган, тавба қилган. Лекин намоздан сўнг яна зинога йўл қўйган. Ёки бомдод намозини эрта тонгда ўқиб бўлгач, бегуноҳ бандаларнинг бошини танасидан жудо этган. Ачинарлиси, усмонийлар сулоласига тегишли подшолардан дунёга келган фарзандлар ҳароми бўлишига қарамай, олий зотли ҳисобланган. Тили чиққанданоқ сарой аҳлидан тортиб, мамлакатдаги фуқароларгача «қулларим» дейишдан тийилишмаган. Шунинг учун бўлса керак, усмоний турклар сулоласи 20- аср бошларига келиб инқирозга юз тутди. Бу кечирилмас гуноҳларнинг, адолатсизликларнинг интиҳоси бўлса ажаб эрмас.

Ана, энди режиссёрларнинг фантазиясига, диний билимга озми-кўпми эга эканига эътибор қаратинг. Эртуғрулга нега худойимнинг ўзи тенгсиз омадлар ҳадя этди? Гарчи энг қалтис йўлларни босиб ўтса-да, эртаси порлоқ кечди? Империя учун пойдевор ҳозирлади? Кўплаб ҳудудларни забт этиб, ўша масканларда адолат тарозисини ўрнатди? Чунки худо барчасини кўргувчи, эшитгувчи, англагувчидир. Эртуғрул шу қадар кучли билакларга, таъсирга, қудратга эга бўлишига қарамай, Оллоҳнинг ғазаби келадиган ҳаракатларни содир этмади. Ҳатто, Хонли бозорни забт этиш арафасида татарлар қабиласи бошлиғи ўз қизини Эртуғрулга иккинчи хотин қилиб беришни истаганда, буни очиқдан-очиқ айтганда ҳам эътиқодидан воз кечмади. Ҳалимадек севгилиси, жуфти ҳалолига хиёнат қилишни хоҳламади. Зинодан тийилди. Тўқсондан ошгунга қадар умр кечириб ҳам бировдан пора олмади, ўзи учун ҳарам ташкил этиш ҳақида ўйлаб ҳам кўрмади. Ҳамиша адолат тарафдори бўлди. Адолатсизлик қурбони бўлишга доим тайёр турди. Ана шунинг учун ҳам Яратган эгам Эртуғрулни балолардан соғ-омон олиб чиқди. Бу иш албатта унинг қўриқчи фариштаси Аль-Арабий илтижолари натижасида амалга оширилди. Оллоҳим Эртуғрул ва Аль-Арабий сиймосида адолат, ҳақиқат қанчалар қудратли эканини бандаларга кўрсатиб қўйди.

Илойим, биз бандаларини ҳам тўғри йўлдан адаштирмасин! Ҳамиша худойимнинг назарида бўлиш барчамизга насиб этсин!

Манба: Hordiq.uz “Замин” янгиликларини “Facebook”да кузатиб боринг