17:50 / 03.05.2019
4 372

Русча фикрлаб, русча ётиб-туришимиз қолди фақат

Русча фикрлаб, русча ётиб-туришимиз қолди фақат
Фото: «Vsluh.ru»
Кўчада кетаётган йигит фол очиб ўтирган лўлига дуч келибди. Унинг олдига бориб, ўзига фол очиб қўйишини, тақдирини айтиб беришини сўрабди. Фолбин йигитнинг кафтига обдан тикилиб шундай дебди:

— Бачам, 40 ёшгача рўшнолик кўрмайсан, жуда қийналасан. Биринг икки бўлмайди. Қирқ ёшдан кейин...
— Хўш-хўш, қирқ ёшдан кейин нима бўлади? – дебди йигит сабри чидамай. — Бойиб кетаманми, бахтим очиладими?
— Йўқ, бачам. Қирқ ёшдан кейин шундай яшашга кўникиб кетасан, деган экан.


Бу латифани айтишдан муддаом нима?
Биз ҳам ўша йигитдек кўникиб кетганмиз.

Ўзбек бўла туриб, Ўзбекистонда яшаб бошқа тилда олиб бориладиган тадбирларга кўникиб кетганмиз. Давлат тилида ёзилмаган бирорта пешлавҳаси бўлмаган кўчаларда юришга кўникиб кетганмиз. Энг зарур қонун лойиҳаларининг давлат тилида эмас, балки рус тилида берилишига кўникиб кетганмиз. Бошқа миллат вакилларининг тилини кўкларга кўтаришга, уларни ҳурматлаб шу тилда гапиришга кўникиб кетганмиз. Йирик ташкилотлардан тортиб қайсидир тадбиркорлар яратган сайтларда ҳам ўзбек тилидаги варианти ишламаслиги ёки умуман давлат тилидаги иловаси йўқлигига кўникиб кетганмиз. Ўзи ўзбек бўла туриб бир оғиз ўзбекчани билмайдиган, Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артисчаларни кўравериб кўникиб кетганмиз. Қайсидир идорага борсак, бирорта давлат тилида ёзилган эълон ёки қарорларни кўрмасликка ҳам кўникканмиз. Излаб топилмагандан кейин кўникамизда. Ҳа, нима бўпти?! Осмон узилиб ерга тушибдими шунга, она тилимизга жин ҳам урмайди...

Бир гуруҳ фаолларнинг Ўзбекистон қонунчилигига ўзгартиш киритиб, рус тилига расмий тил мақомини бериш таклифи билан чиққанини эшитиб, рости ҳайрон бўлдим. Шундоқ ҳам ҳаммаёқ рус тили-ку! Давлат тили фақат қоғозда «ишлаётан» бўлса, сизлар яна нимани хоҳлайсизлар? Русча фикрлашимиз, русча ётиб-туришимизними?!

Аслида айб ўзимизда. Катта-кичик мажлис-у йиғинларда давлат тилини «кўчада» қолдирамиз. Яна бир ҳолат, сиз бир ташкилотга иш билан бордингиз. Зарур хонага кирганингизда у ерда уч нафар ўзбек бўлмаган бошқа миллат вакиллари ўтирган бўлса, сиз уларга қандай мурожаат қиласиз? Турган гапки «Здравствуйте» дейсиз. Рус тилини унчалик яхши билмасангизда у тилда гапириб, келишдан мақсадингизни, муддаонгизни тушунтиришга уринасиз. Кўча-кўйда ҳам шу аҳвол. Кўчада бирор манзилни тополмай қолган вақтингизда биринчи учраган йўловчи ўзбек бўлмаса унга ҳам билсак-билмасак ҳам русча мурожаат қилишга одатланганмиз. Қизиғи, бундай ҳолатда бошқа миллат вакиллари бутунлай айрича йўл тутишади. Учта ўзбек ўтирган хонага кириб келганда рус миллатига мансуб киши «Ассалому алайкум» деб эмас, ўз она тилида «Здравствуйте» деб мурожаат қилади. Ташрифидан мақсадини ҳам ўз она тилида давом эттиради.

Кўникиш касалига ҳаддан ортиқ мубтало бўлганмиз.

Яқинда жамоавий йиғилишда бир таклифимни айтдим. Давлат тилининг мақомини кўтариш, унга халақит бераётган омиллар ҳақида мақола тайёрламоқчи эканлигимни билдирдим. Бир неча мисолларни келтирдим. Шу маҳал бошқа миллат вакили бўлган ҳамкасбим бошлиғимиздан рухсат сўраб, стулларни у ёқдан-бу ёққа сурганча, эшикни қаттиқ ёпиб, жаҳл билан ташқарига чиқиб кетди. Мажлис тугагач, ташқарига чиқиб, ўша жаҳл қилган ҳамкасбимиз ишдан бўшаш ҳақида ариза ёзганини эшитдим. Бунга сабаб қилиб мен унинг онасини ҳақорат қилганимни, миллатчилик қилганимни баён этибди. Ана сизга ўз тили учун тортишиш, ўз тилининг обрўсизланишидан ҳайиқиш. Унга «тош отганлар», яъни менга ўхшаганларга исён қилиш. Ваҳоланки, мен фақат шундоқ ҳам ўз мавқеини йўқотаётган давлат тилининг обрўсини озгина оширишни мақсад қилгандим, холос.

Яқинда автобусда кетаётиб мактабдан неварасини олиб қайтаётган рус онахоннинг гапларини эшитиб қолдим. Невара рус мактабида ўзбек тилидан дарс ўтадиган ўқитувчисининг баҳо қўймаётганини, дарсни яхши ўзлаштирмагани учун дакки эшитаётганини айтиб қолди. Буви эса шу пайти неварасига дарсни яхши ўзлаштиришини айтиш ўрнига шундай бир маслаҳат бердики, унинг гапларини эшитиб, рости ич-ичимдан бир нима отилиб кела бошлади. У «Ўша устозингга айтмадингми, менга ўзбек тили нимага керак, бошимга ураманми, деб. Ҳаётда ўзбек тили менга нима беради демадингми», деди. Ўзимни базўр босдим. Ҳар қалай кўникиш касалига чалинмаган эканман...

Талабалик давримда бир идорага мақола тайёрлаш учун борганимда русийзабон эшикбон менинг рус тилида ҳаминқадар гапиришимни эшитиб, «институтга кириб, шу ерда ўқиб рус тилини ўрганмаслик уят» деганди ўз тилида менга жаҳл билан.

Баъзан, йўқ, ҳар доим мени бир савол қийнайди. Ҳой, Ватандош! Ўзбекистонда яшаб, шу юртнинг туз-нонини еб, давлат тилини билмаслик, шу тилда бир оғиз ҳам гапиролмаслик сизга уят бўлмайдию менга уят бўладими?

Ҳой, ўзбек бўлатуриб она тилини билмайдиган, ўзга тилни ётиб олиб ҳимоя қилаётган фаоллар! Кимлигингизни, қаёққа қараб кетаётганингизни бир ўйлаб кўринг.
Фозил Нишон

Манба: Xabar.uz

Dasturlash foundation


Ctrl
Enter
Хато топдИнгизми?
Иборани ажратиб Ctrl+Enter тугмасини босинг
Янгиликлар » Жамият » Русча фикрлаб, русча ётиб-туришимиз қолди фақат