Соңғы жылдары Ресей экономикасының басты мәселелерінің бірі — жұмыс күшінің жетіспеушілігі. Демографиялық құлдырау, халықтың қартаюы және еңбекке қабілетті азаматтардың санының азаюы бұл жағдайды тереңдетіп отыр. Еуразия даму банкінің (ЕАДБ) жаңа есебіне сәйкес, бұл процесс енді созылмалы сипат алды.
2010–2024 жылдар аралығында Ресей экономикасында жұмыспен қамтылғандар саны 4 миллионнан астам адамға артқан. Бірақ 2025 жылдың жазында жұмыссыздық деңгейі рекордтық төмен көрсеткіш — 2,2%-ға дейін түсті. Әдетте табиғи жұмыссыздық 4–5% шамасында болады, сондықтан бұл көрсеткіш еңбек ресурстарының тапшылығын айқын көрсетіп отыр.
Еңбек нарығын тұрақтандырудың бірнеше жолы бар: көбірек еңбек мигранттарын тарту, егде жастағы азаматтардың экономикалық белсенділігін арттыру және еңбек өнімділігін жоғарылату.
Соңғы 15 жылда Ресейге жыл сайын шамамен 250 мың шетелдік жұмысшы келіп отыр, олардың үлесі жалпы еңбекке қабілетті халықтың 3%-ға жуығын құрайды.
2019 жылғы зейнетақы реформасы да еңбек нарығына әсер етті — егде жастағы адамдардың көбі жұмысты жалғастыруда. Егер 2016–2018 жылдары 60 жастан асқандардың 13%-ы жұмыс істесе, бүгінде бұл көрсеткіш 16,7%-ға жетті. Сонымен қатар, соңғы екі жылда жалақы шамамен 18%-ға өсті, бұл кейбір азаматтарды қайта еңбек нарығына оралуға итермеледі.
Соған қарамастан, кадр тапшылығы тұрақты күйде қалуда. Ресей банкі деректері бойынша, 2025 жылдың екінші тоқсанында кәсіпорындардың басым бөлігі қызметкерлер жетіспеушілігі туралы хабарлаған және алдағы уақытта жаңа кадрлар қабылдауды жоспарлауда.
Мәселенің басты себебі — демографиялық өзгерістер. Ресей халқының қартаюы салдарынан еңбекке қабілетті азаматтар саны азайып келеді. ЕАДБ мен БҰҰ болжамына сәйкес, 2040 жылға қарай барлық жұмысшылардың шамамен 40%-ы 50 жастан асады. Бұл еңбек өнімділігінің төмендеуіне және экономикалық өсімнің баяулауына әкелуі мүмкін.
Кадр жетіспеушілігі ең көп сезілетін салалар — өндіріс, сауда, логистика, IT және денсаулық сақтау. Өңдеу өнеркәсібінде шамамен 400 мың, саудада 300 мыңнан астам, көлік пен логистикада 200 мыңға жуық адам жетіспейді.
2019 йилдаги пенсия ислоҳоти ҳам меҳнат бозорига таъсир қилди — кекса авлод ишдан кетмасдан, фаолиятни давом эттираётгани қайд этилмоқда. Агар 2016–2018 йилларда 60 ёшдан ошганлар орасида иш билан бандлар улуши 13 фоизни ташкил этган бўлса, ҳозир бу кўрсаткич 16,7 фоизга етди. Шу билан бирга, сўнгги икки йилда иш ҳақи қарийб 18 фоизга ўсди, бу эса айрим фуқароларни меҳнат бозорига қайтишга ундади.
Шунга қарамасдан, кадрлар етишмаслиги барқарор тус олмоқда. Россия банки маълумотларига кўра, 2025 йил иккинчи чорагида корхоналарнинг катта қисми ишчи қўллар етишмаслигидан шикоят қилган ва яқин келажакда янги ходимларни жалб этишни режалаштирмоқда.
Асосий сабаблар демографик ўзгаришларда. Россия аҳолиси қариб бораётгани туфайли меҳнатга лаёқатли фуқаролар сони кескин камаймоқда. ЕОТБ ва БМТ прогнозларига кўра, 2040 йилга бориб барча ишчиларнинг қарийб 40 фоизи 50 ёшдан ошган бўлади. Бу эса иш унумдорлиги ва ҳаракатчанлик даражаси пасайишига, иқтисодий ўсиш эса секинлашишига олиб келиши мумкин.
Ҳозирча энг катта кадрлар танқислиги ишлаб чиқариш, савдо, логистика, IT ва соғлиқни сақлаш соҳаларида кузатилмоқда. Масалан, қайта ишлаш саноатида 400 минг, савдо соҳасида 300 мингдан зиёд, транспорт ва логистикада эса қарийб 200 минг киши етишмаяпти.
Мутахассислар бу вазиятнинг бир нечта сабабларини кўрсатмоқда: демографик жарлик, мутахассисларнинг чет элга кўчиши, таълим тизими ва бизнес эҳтиёжлари ўртасидаги тафовут, ҳамда «мудофаа секторининг ўсиши» сабаб ишчи кучининг айрим қисми саноатга кетмоқда.
Ишчи етишмаслиги иш муҳитини ҳам ўзгартирган — ходимлар кўпроқ масъулиятни ўз зиммасига олаётгани сабабли, чарчоқ ва иш сифатининг пасайиши кузатилмоқда.
Россия Меҳнат вазирлиги хулосасига кўра, бу муаммо камида 2030 йилгача сақланиб қолади. Шу вақтга келиб ишчи кучига эҳтиёж 3,1 миллион кишига етиши кутилмоқда.
Мутахассислар фикрича, бу инқирозни енгиш учун миграция сиёсати билан бир қаторда автоматлаштириш ва технологияларни ривожлантириш, меҳнат унумдорлигини ошириш, аҳоли саломатлигини мустаҳкамлаш ва фаол меҳнат ёшини узайтириш зарур.
Натижада Россия учун ишчи кучи танқислиги янги реалликка айланмоқда — унинг иқтисодиёти энди инсон ресурсларига қараганда технология ва самарадорлик билан рақобат қилишни ўрганиши керак бўлади.
“Zamin”-ді Telegram-нан оқыңыз!
