2025 жылғы жаңартылған мәліметтер әлемдік экономикадағы маңызды үрдісті көрсетуде: көптеген мемлекеттер өз экономикалық мүмкіндіктерінен әлдеқайда жоғары деңгейде қарызбен өмір сүруде. Мемлекеттік қарыздың жалпы ішкі өнімге (ЖІӨ) қатынасы елдің экономикасының қаншалықты тұрақты немесе қатерге ұшырағанын айқын көрсетеді.
Мамандардың айтуынша, бұл көрсеткіш арқылы мемлекеттің бюджет саясатын, сыртқы қаржылық байланыс деңгейін және экономикалық моделі тиімділігін бағалауға болады.
Қарызы ең жоғары мемлекеттер
2025 жылы кейбір елдерде мемлекеттік қарыз ЖІӨ-ден екі есе, тіпті одан да жоғары екені тіркелген:
- Жапония — 230%
- Судан — 222%
- Сингапур — 176%
- Венесуэла — 164%
- Ливан — 164%
- Италия — 137%
- АҚШ — 125%
- Франция — 117%
Бұл тізімде дамыған және экономикалық дағдарысқа ұшыраған елдерді көруге болады. Әсіресе, Жапония ұзақ жылдар бойы жоғары қарыз саясатымен өмір сүріп келсе, Венесуэла мен Ливанда бұл жағдай экономикалық тұрақсыздықпен тығыз байланысты.
Өзбекстандағы жағдай қандай?
Салыстыру үшін, Өзбекстанда мемлекеттік қарыздың ЖІӨ-ге қатынасы тек 33 пайызды құрап отыр. Бұл көрсеткіш халықаралық нормалар бойынша қауіпсіз деңгей ретінде есептеледі және елдің қаржылық саясатының сақтықпен жүргізілгендігін көрсетеді.
Аймақтар бойынша айырмашылық үлкен
Аймақтық тұрғыда талдағанда да айтарлықтай айырмашылықтар байқалады. Ең жоғары орташа мемлекеттік қарыз деңгейі Солтүстік Америкада тіркелген — шамамен 120 пайыз. Ал ең төменгі көрсеткіш Таяу Шығыс елдерінде байқалып, орташа қарыз деңгейі шамамен 43 пайызға тең.
Бұл сандар мемлекеттердің экономикалық модельдері, бюджет тәртібі, мұнай мен ресурстарға тәуелділік деңгейі және әлеуметтік шығындар саясатының әрқилы екенін айқын көрсетеді.
Қорытынды
2025 жылғы жағдай әлемде мемлекеттік қарыз мәселесі одан әрі өзекті болып отырғанын көрсетті. Кейбір мемлекеттер қарыз арқылы экономикалық өсуді қолдап отырса, басқалары үшін бұл айтарлықтай қатер көзі болып саналады. Өзбекстан әзірге бұл салада салыстырмалы түрде тұрақты позицияны ұстап отыр — негізгі сынақтар әлі алда.
«Меҳмон» тобындағы келушілер бұл жарияланымға пікір қалдыра алмайды.
