Соңғы екі жыл ішінде Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы (ТМД) қаржы кеңістігінде күрт бетбұрыс жасады. 2025 жылдың соңында жарияланған ресми деректерге сәйкес, мүше мемлекеттер өзара сауда есеп айырысуларында үшінші елдердің валюталарын іс жүзінде шетке ысырып шығарды: 2024–2025 жылдары төлемдердің 96%-ы тікелей ұлттық валюталарда жүзеге асырылған. Бұл туралы upl.uzхабарбереді.
Үдерістің аяқталғанын ТМД Бас хатшысы Сергей Лебедев мәлімдеді. Оның айтуынша, жаһандық резервтік валюталардан бас тартып, егемен төлем құралдарына көшу тұрақты трендке айналған. Ұқсас көрсеткіш Еуразиялық экономикалық одақта да байқалады — онда ұлттық валюталардағы есеп айырысулардың үлесі 93%-ға жеткен. Лебедев мұны өңір экономикасындағы дедолларизацияның қайтымсыз үдеріс екеніне дәлел ретінде бағалады.
Тікелей есеп айырысуларға көшудегі негізгі түрткі экономикалық қауіпсіздік мәселелері болды. Достастықтың Атқарушы комитеті атап өткендей, қазіргі геосаяси жағдайда дәстүрлі әлемдік валюталарды пайдалану тым тәуекелді: транзакциялардың бұғатталуы немесе активтердің бұғатталып, мұздатылуы ықтималдығы сақталып отыр. Ұлттық валюталарға көшу капитал қозғалысының үздіксіздігін қамтамасыз ететін салыстырмалы түрде тәуелсіз жүйені қалыптастырды.
Қаржылық егемендену нақты сектордың жандануымен қатар жүріп жатыр. Статистикалық органдардың есептеуінше, соңғы төрт жылда ТМД ішіндегі тауар айналымы 18%-ға өскен. 2024 жылдың қорытындысы бойынша Достастық елдерінің жиынтық жалпы ішкі өнімі де 4,5%-ға артты.
Қазіргі нәтижелердің іргетасы әлдеқайда бұрын қаланған. Бас хатшы Еркін сауда аймағы туралы келісімнің маңызды рөл атқарғанын еске салды: шамамен 15 жыл бұрын қол қойылған құжат тауар топтарының басым бөлігі бойынша кедендік баждардың жойылуына жол ашқан. Тарифтік және тарифтік емес кедергілер азайғандықтан, бизнес үшін ұлттық валюталарда есеп айырысу конвертация мен трансшекаралық аударымдар шығындарын қысқартатын қисынды қадамға айналды.
Еске сала кетейік, ТМД мемлекеттері арасында Төлем одағын құру жөніндегі алғашқы келісім 1994 жылдың қазанында қол қойылған. Алайда доллардағы кросс-курсты айналып өтіп, ұлттық валюталарда жаппай есеп айырысуға мүмкіндік беретін инфрақұрылымның толық іске қосылып, басымдыққа ие болуы 30 жылдан кейін — 2024 жылға қарай — жүзеге асты.
“Zamin”-ді Telegram-нан оқыңыз!
«Меҳмон» тобындағы келушілер бұл жарияланымға пікір қалдыра алмайды.
