88 миллион долларлик метан кузатувчи сунъий йўлдош фазода йўқолиб қолди

BBC Неws хабарига кўра, иқлим ўзгаришига қарши курашда муҳим аҳамиятга эга бўлган 88 миллион долларлик МетҳанеСат сунъий йўлдоши билан алоқа узилган ва ҳозирча уни тиклаш имкони мавжуд эмас. Ушбу сунъий йўлдош метан газининг нефт ва газ саноатидан чиқаётган манбаларини аниқлаш учун мўлжалланган эди.

Атроф-муҳитни ҳимоя қилиш билан шуғулланувчи АҚШдаги нуфузли нотижорат ташкилот — Environmental Defense Fund (EDF) лойиҳани бошқарган. Лойиҳага Google ва Жефф Безос каби технологик гигантлар молиявий кўмак кўрсатган. Сунъий йўлдош ўтган йили СпаcеХ ракетаси ёрдамида орбитага чиқарилган эди ва 5 йил давомида метан чиқиндиларини аниқлаб, бутун дунё олимлари ва ҳукуматлари учун очиқ маълумотлар тақдим этиши режалаштирилган эди.

EDF вакилларининг маълум қилишича, MethaneSat билан алоқа ўн кун аввал узилган ва дастлабки таҳлилларга кўра, қурилма қувватни йўқотган бўлиши мумкин. Ташкилот сунъий йўлдошни қайта тиклаш эҳтимоли жуда камлигини билдирган.

Метан — иссиқхона газлари ичида энг кучли таъсирга эга бўлганлардан бири. У атмосферада узоқ турмаса-да, 100 йиллик даврда карбонат ангидридга қараганда 28 баравар кучлироқ исиш эффектига эга. Халқаро ҳамжамият 2030 йилга қадар метан чиқиндиларини 30% га камайтиришга келишиб олган бўлса-да, Европа Космик Агентлиги маълумотларига кўра, глобал метан чиқиндилари ҳануз ортишда давом этмоқда.

MethaneSat сунъий йўлдоши ушбу курашда инқилобий аҳамиятга эга эди, чунки у жуда нозик сенсорлар орқали нафақат йирик чиқиндиларни, балки деҳқончилик ва чиқиндихоналардаги тарқоқ метан манбаларини ҳам аниқлашга қодир эди.

Ҳозирда метан газини мониторинг қилиш имкониятлари асосан хусусий компанияларга тегишли бўлиб, бу эса йирик ифлослантирувчиларни аниқлашда шаффофликка путур етказмоқда. MethaneSat эса ўз маълумотларини оммага очиқ тақдим этиш орқали бу муаммони ҳал этишга интилган эди.

Google лойиҳани қўллаб-қувватлаб, ўзининг сунъий интеллект технологиялари ёрдамида глобал метан харитасини яратишни режалаштирган эди.

ЭДФ таъкидлаганидек, ушбу йўқотишга қарамасдан, лойиҳадан олинган дастурий таъминот келажакдаги ташаббусларда ишлатилиши мумкин. Ҳозирча янги сунъий йўлдош учирилиши ёки йўқлиги ҳақида аниқ қарор қабул қилинмаган.

CarbonMapper ва ESAнинг Сентинел-5П сунъий йўлдоши орқали олиб борилаётган кузатувлар глобал метан мониторингининг асосий очиқ манбаларидан бири ҳисобланади. Аммо бу сунъий йўлдош дастури 2024 йилнинг октабрида якунланиши лозим эди. Унинг ишлаши қанча давом этиши ҳозирча номаълум.

Хулоса қилиб айтганда, MethaneSatнинг йўқолиши глобал миқёсдаги иқлим мониторинги ва шаффофлик борасидаги саъй-ҳаракатларга сезиларли даражада путур етказмоқда. Бу воқеа иқлим муаммолари ечимини излашда технологик ёндашувларнинг муҳимлигидан далолат беради, бироқ айни вақтда уларнинг заиф томонларини ҳам кўрсатмоқда. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!