Психосоматика — бу инсон руҳий ҳолати ва жисмоний саломатлик ўртасидаги узвий боғлиқликни ўрганувчи соҳа. Бугунги кундаги илмий тадқиқотлар кўрсатадики, кўплаб касалликлар нафақат ташқи омиллар, балки ички психологик муаммолар ва стресс сабабли ҳам юзага келиши мумкин. Шу сабабли, стрессдан келиб чиқадиган касалликлар ва уларнинг профилактикаси ҳақида тушунчага эга бўлиш муҳимдир.
Стресс қандай қилиб касалликларга олиб келади?
Стресс — бу организмнинг ташқи ёки ички омилларга бўлган физиологик ва психологик реакциясидир. Қисқа муддатли стресс маълум даражада фойдали бўлиши мумкин, чунки у организмнинг ҳимоя механизмларини фаоллаштиради. Бироқ узоқ муддатли ва доимий стресс турли касалликларнинг келиб чиқишига замин яратади.
Асосий сабаблар:
- Ҳаддан ташқари адреналин ва кортизол гормонларининг ишлаб чиқарилиши. Бу қон босимининг кўтарилишига, қон томирларининг заифлашишига ва юрак касалликларига олиб келиши мумкин.
- Имунитет тизимининг сусайиши. Стресс иммунитетга салбий таъсир кўрсатади, бу эса организмни инфекцияларга ва хроник касалликларга мойил қилади.
- Психологик босим мускулларнинг тез-тез зичлашишига сабаб бўлади, бу эса оғриқларга ва ҳаракат тизими муаммоларига олиб келади.
Стрессдан келиб чиқадиган асосий касалликлар
1. Юрак-қон томир тизими касалликлари
Стресс гипертония (юқори қон босими), юрак ритмининг бузилиши ва ҳатто инфарктга олиб келиши мумкин. Жуда кучли асабийлик ва хавотир юрак мушагининг тезда чарчашига сабаб бўлади.
2. Гастроэнтерологик касалликлар
Овқат ҳазм қилиш тизими стрессга жуда сезгир. Мисол учун:
- Ошқозон яраси ва гастрит. Стресс кислоталик даражасини оширади, бу ошқозон деворларига зарар етказади.
- Ич кетиши ёки ич қотиши. Асабий ҳолат товон ичаклари ишини бузади.
3. Терининг муаммолари
Стресс оқибатидаги гормонлар ўзгариши акне, псориаз ва дерматит каби касалликларни қўзғатиши мумкин.
4. Неврологик касалликлар
- Бош оғриқлари. Узоқ муддатли стресс мигренлар ва бош оғриқлари ривожланишига сабаб бўлади.
- Уйқусизлик. Тинчлантирувчи гормонлар ишлаб чиқарилишининг сусайиши туфайли организм нормал уйқуга мослаша олмайди.
5. Респиратор касалликлар
Стресс иммун тизимини кучсизлантиргани учун одамнинг нафас йўллари инфекцияларга мойил бўлади. Бронхиал астма ҳам стресс билан боғлиқ бўлиши мумкин.
6. Мускул-скелет тизими касалликлари
Асабий кучланиш мускуллар ва бўғимларда оғриқларни юзага келтиради. Узоқ муддатли стресс артрит ва остеохондроз ривожланишига ёрдам беради.
Стресснинг олдини олиш бўйича тавсиялар
1. Машқлар ва жисмоний фаоллик
Жисмоний машқлар стресс гормонларини камайтиради ва серотонин даражасини оширади, бу эса яхши кайфият ва руҳий барқарорликни таъминлайди.
2. Тўғри овқатланиш
Витаминлар ва минералларга бой диета иммунитетни мустаҳкамлайди ва стрессга қарши курашишда ёрдам беради.
3. Уйқу режимига риоя қилиш
Кам ухлаш стресснинг янада кучайишига олиб келади. Кундалик 7–8 соатлик уйқу руҳий соғлик учун муҳим.
4. Медитация ва нафас олиш машқлари
Бу усуллар стрессни енгиш ва ички осойишталикни тиклашда ёрдам беради.
5. Мулоқот ва эмоционал қўллаб-қувватлаш
Оила аъзолари ёки дўстлар билан суҳбат стресс даражасини камайтиради.
Хулоса
Психосоматика орқали стресс ва жисмоний касалликлар ўртасидаги алоқани тушуниш инсон ҳаёти сифатини яхшилашда муҳим аҳамиятга эга. Тўғри профилактика чоралари ва стрессни бошқариш техникаси касалликлар хавфини камайтиради ва саломатликни сақлашга ёрдам беради. Шунинг учун стрессга қарши чоралар кўриш нафақат руҳий, балки жисмоний соғлик учун ҳам муҳимдир. “Замин” янгиликларини “Telegram”да кузатиб боринг
Ctrl
Enter
Хато топдИнгизми
Иборани ажратиб Ctrl+Enter тугмасини босингМавзуга оид янгиликлар
