Lochin yo‘lagi: Janubiy Kavkazdagi ahamiyati va roli

Turk eksperti – Anqara universiteti o‘qituvchisi, professor Yildiz Deveji Bozkush Ozarbayjonning Xonkendini Lochin bilan bog‘laydigan yo‘lak atrofidagi jarayonlar haqida o‘z qarashlari bilan o‘rtoqlashdi.

“Rossiyaning Janubiy Kavkazdagi asl istagi, xuddi Ukraina misolida bo‘lgani kabi, G‘arbning o‘z chegaralari yaqinida, Moskva an’anaviy tarzda «ta’sir doiralari» deb hisoblagan hududlardagi ta’sirini kamaytirishdir.

Moskvaning boshqa barcha tashabbuslari samimiylikdan uzoq. Masalan, Rossiya vaqti-vaqti bilan Ozarbayjon va Armaniston rahbarlari bilan muzokaralar olib boradi, tomonlarni uch tomonlama kelishuvlar bandlariga rioya qilishga chaqiradi.

Shunga o‘xshash yana bir uchrashuv MDH sammitida bo‘lib o‘tdi, unda Rossiya prezidenti Vladimir Putin Ozarbayjon prezidenti Ilhom Aliyev va Armaniston bosh vaziri Nikol Pashinyan bilan muzokaralar o‘tkazdi.

Shu bilan birga, Rossiyani tushunishdagi asosiy «muammo» aynan Buyuk Britaniya, AQSH va Yevropa Ittifoqi davlatlarining siyosatidir.

Bir tomondan, Rossiya Kavkaz bo‘yicha G‘arbga keskin hujumlar uyushtirsa, ikkinchi tomondan, xuddi Ukraina misolida bo‘lgani kabi, tarixiy dominantlarni ko‘rsatishga harakat qilmoqda.

Ammo bu safar Janubiy Kavkazda ishlar ancha murakkabroq, chunki Yevropadagi energetik inqiroz sharoitida Ozarbayjonning neft va gaz ta’minotidagi ahamiyati ortib borayotgani, shuningdek, Bokuning G‘arb bilan konstruktiv aloqalari Moskvani mintaqada ehtiyotkorroq qadamlar tashlashga majbur qilishi mumkin.

Ayni paytda Moskvaning Lochin yo‘lagi atrofidagi vaziyatga munosabati Turkiya-Armaniston munosabatlarida ham o‘z aksini topmoqda. Turkiya tashqi ishlar vaziri Mevlut Chavusho‘g‘li Ozarbayjonning Xonkendi shahrini Armaniston chegarasi bilan bog‘lovchi yo‘lda sodir bo‘layotgan voqealarni «Yerevan uchun samimiylik sinovi» deb ochiqchasiga aytdi.

Shu tariqa turk diplomatiyasi rahbari, agar Lochin yo‘lagi atrofida keskinlik davom etsa, Turkiyaning Armaniston bilan aloqalari ham yomonlashishiga e’tibor qaratdi.

Shu jihatdan Lochin yo‘lagi Moskvaning G‘arb bilan munosabatlarida ham, Yerevanning Anqara va Boku bilan munosabatlarida ham muhim ahamiyatga ega.

G‘arb va Yevropa Ittifoqi davlatlarining Qorabog‘ muammosiga bo‘lgan munosabati ko‘p yillar davomida Ozarbayjon yerlarini armanlar tomonidan ishg‘ol qilish faktini o‘ylagan YEXHT Minsk guruhi faoliyatida o‘z aksini topdi.

Biroq so‘nggi davrda Yevropa Ittifoqining Janubiy Kavkazdagi vaziyatga munosabati jiddiy o‘zgardi. Armaniston va Ozarbayjon chegarasiga Yevropa Ittifoqining ma’lum bir missiyasini jo‘natish tashabbuslari ana shu prizmadan ko‘rib chiqilishi kerak.

Yevropa Ittifoqi bilan bir qatorda mintaqa davlatlarining Lochin yo‘lagi bo‘yicha pozitsiyasi ham kichik ahamiyatga ega emas. Masalan, Eron va qator Yevropa Ittifoqi davlatlarining, asosan Fransiyaning Armanistonga munosabati o‘xshashligi kishini hayratga soladi.

Fransiya siyosatchilarining Lochin yo‘lidagi vaziyat bilan bog‘liq holda Ozarbayjonga nisbatan salbiy munosabatini shakllantirishda Turkiyaning mintaqadagi roli ortib borayotgani muhim rol o‘ynaydi.

Turkiyaning Janubiy Kavkazdagi 44 kunlik urushdagi mavqei, shuningdek, Ukrainadagi vositachilik harakatlari fonida Anqaraning mintaqadagi geosiyosiy ta’sirining kuchayishi Parijda yashirin norozilikka sabab bo‘lmoqda. Turkiya va turkiy hamma narsa, ham Yevropa mamlakatlari, ham Eron tomonidan tarixan noxolis qabul qilinishini unutmaslik lozim”, deb yozadi turk professori. “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!