Qiz Homilasiga Qarshi Abortlar Kuchli Pasaymoqda

Global tendentsiya: qiz homila aborti pasaymoqda
1980-yillardan so‘ng ultratovush apparatlari yordamida homila jinsini aniqlash ommalashgach, ayniqsa Xitoy va Hindistonda ota-onalar qiz homilani abort qilishga moyil bo‘lib qolgan edi. Biroq vaziyat asta-sekin o‘zgarib bormoqda:

2000-yildagi hisob-kitoblarga qaraganda, qizlar soni tabiiy tug‘ilish nisbatidan taxminan 1,6 million nafarga kam edi — bu esa qiz homila abortlarining ortiqcha sonini ko‘rsatadi;

Hozirda bu ko'rsatkich faqat taxminan 200 ming nafarga kamaygan, hamda yo‘nalish pasayishda davom etmoqda.

Bu global tendentsiya genderga asoslangan abortlarning kechinmasligini, gender diskriminatsiyasi ildizlarining kamayishini bildiradi. Ayniqsa genderqotillik deb atalgan bu muammo jahon matbuotida keskin tanqid qilingan.

Jins nisbatining normallashtirilishi
Gender abortlari asosiy ta’sir ko‘rsatgan Osiyo davlatlarida tug‘ilishdagi jinsiy nisbat keskin buzilgan edi. Masalan:
Xitoyda 2006-yilda har 100 qizga 117,8 o‘g‘il to‘g‘ri kelsa, hozirgi kunda bu ko‘rsatkich 111,2 ga tushgan;
Hindistonda 2010-yilda har 100 qizga 109,6 o‘g‘il bo‘lsa, hozirgi kunda bu ko‘rsatkich 106,8 ga tusha boshlabdi;
Janubiy Koreyada vaziyat tamomila normallashgan: 2005-yilda har 100 qizga 112,5 o‘g‘il to‘g‘ri kelsa, hozirgi kunda bu nisbat 105 atrofida.

Tug‘ilishda tabiiy jins nisbatga ko‘ra o‘g‘il bolalar sondagi farqni ta’minlashadi, natijada gender balans qaytarilmoqda.

Gender tenglik – erkaklar uchun ham foyda
O‘g‘il farzand afzalligi gender notengligini kuchaytirib, erkaklar orasida ham o‘zgacha salbiy oqibatlar keltirib chiqaradi. Misol uchun, Xitoyda “yalang‘och novdalar” atamasi homilani qiz bo‘lgani uchun abort qilingan oilaning erkak farzandlari uchun ishlatiladi. Ular millionlab son bilan bo‘doq qolishga mahkum bo‘ladi. Ammo hozirgi tendensiya bu oqibatni ortga qaytarmoqda.

Qiz farzand afzalligi: yangi ijobiy siljish
“Ayrim hududlarda endi qiz bolani afzal ko‘rish boshlanmoqda”, — deya ta’kidlaydi The Economist. Bu yangi ijobiy siljish natijasida:

Yaponiyada bir farzandni rejalashtiruvchi juftliklar aynan qizni tanlashni afzal ko‘rmoqda;

Dunyo bo‘ylab ota-onalar ham o‘g‘il, ham qizga ega bo‘lishni xohlaydi, lekin G‘arb mamlakatlarida (AQSh, Skandinaviya) ota-onalar birinchi bola o‘g‘il bo‘lsa, ikkinchida qizni kutishadi;

E’tiborli jihati shunda: adoptsiya qiluvchilar ko‘pincha qiz bolalarga nisbatan ko‘proq pullik yordam to‘lashga tayyor;

IVF orqali jins tanlash imkoniyati mavjud bo‘lgan davlatlarda ham qizni tanlash talabi ortmoqda.

Sabablar va motivatsiyalar
Nega ota-onalar qizni afzal ko‘rmoqda? Sabablari quyidagicha:

Tarbiya yonalishi: ko‘plar fikricha, qizlar mehribon, muloyim va mehrga boy bo‘lib yetishadi;

Keksalikka g‘amxo‘rlik: qadimgi an’analar bo‘yicha, keksaygan onaga g‘amxo‘rlik ko‘rsatish vazifasi qizning yelkasiga tushadi;

Ijtimoiy resurslar: qizlar ba’zan ta’limda ertak, erkaklar esa 93% qamoqdagi mahkumlar ichida joylashgani ko‘rsatmoqda;

Ta’lim statistikasi: rivojlangan mamlakatlarda ayollarning 54% oliy ma’lumotli bo‘lsa, erkaklarda bu ko‘rsatkich 41%ni tashkil qiladi — bu ko‘rsatkichlarda gender tengsizligi timsoli hisoblanadi.

Texnologik imkoniyatlar va kelajak muammolari
Kelajakda homila jinsini tanlash uchun ko‘proq imkoniyatlar yaratilmoqda:

X xromosomali spermatozoidlar tanlanishi yoki embrion jinsini aniqlash usullari kengaymoqda;

Garchi hozirda bu texnologiyalar nisbatan qimmat va cheklangan bo‘lsa ham, yaqin kelajakda ommalashadi;

Bu esa yangi nomutanosibliklar (masalan, ayollarning o‘g‘illardan ko‘p avlod tug‘ishi) kelib chiqishi mumkin.

Bu o‘zgarishlar ijtimoiy muvozanat, iqtisodiyot, demografik tendensiyalar va gender tengligi jihatidan chuqur tahlilni talab qiladi.

Ijobiy tendensiyalar: gender tengligini yangi bosqichga olib chiqadi
Umuman olganda, qiz homilasini abort qilish amaliyotining kamayishi — gender diskriminatsiyasiga qarshi global kurashda yutuqdir. Ijobiy omil — endilikda jamiyatlarda gender tengligini mustahkamlash va gender stereotiplarni yo‘q qilish harakati kuchaymoqda. Buning natijasida, ham erkaklar, ham ayollar uchun yanada adolatli ijtimoiy me’yorlar shakllanadi.

Ammo texnologiyalar rivojlanib, jins tanlash imkoniyati kengaysa, bu balansni saqlash va gender muvozanatini himoya qilish uchun yangi huquqiy, axloqiy va ijtimoiy me’yorlar zarur bo‘ladi.

Xulosa: genderga asoslangan abortlar pasaymoqda — teng kelajak sari
Global miqyosda qiz homilalariga qarshi abortlar sezilarli darajada qisqardi;

Osiyo davlatlarida tug‘ilishdagi jins nisbat normallashmoqda;

Gender stereotiplarga qarshi ijobiy psixologik o‘zgarishlar kuchaymoqda;

Hukumatlar va jamiyatlar gender tenglikni yanada kuchaytirish uchun yangi choralar ko‘rishi zarur.

Bu burilish nuqtasi gender tengligi yo‘lida muhim adim bo‘lishi mumkin — erkak va ayol farzandlar hamda ularning huquqlari teng ravishda hurmat qilinishining yangi bosqichi.




“Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!