Қиз Ҳомиласига Қарши Абортлар Кучли Пасаймоқда

Глобал тенденция: қиз ҳомила аборти пасаймоқда
1980-йиллардан сўнг ультратовуш аппаратлари ёрдамида ҳомила жинсини аниқлаш оммалашгач, айниқса Хитой ва Ҳиндистонда ота-оналар қиз ҳомилани аборт қилишга мойил бўлиб қолган эди. Бироқ вазият аста-секин ўзгариб бормоқда:

2000-йилдаги ҳисоб-китобларга қараганда, қизлар сони табиий туғилиш нисбатидан тахминан 1,6 миллион нафарга кам эди — бу эса қиз ҳомила абортларининг ортиқча сонини кўрсатади;

Ҳозирда бу кўрсаткич фақат тахминан 200 минг нафарга камайган, ҳамда йўналиш пасайишда давом этмоқда.

Бу глобал тенденция гендерга асосланган абортларнинг кечинмаслигини, гендер дискриминацияси илдизларининг камайишини билдиради. Айниқса гендерқотиллик деб аталган бу муаммо жаҳон матбуотида кескин танқид қилинган.

Жинс нисбатининг нормаллаштирилиши
Гендер абортлари асосий таъсир кўрсатган Осиё давлатларида туғилишдаги жинсий нисбат кескин бузилган эди. Масалан:
Хитойда 2006-йилда ҳар 100 қизга 117,8 ўғил тўғри келса, ҳозирги кунда бу кўрсаткич 111,2 га тушган;
Ҳиндистонда 2010-йилда ҳар 100 қизга 109,6 ўғил бўлса, ҳозирги кунда бу кўрсаткич 106,8 га туша бошлабди;
Жанубий Кореяда вазият тамомила нормаллашган: 2005-йилда ҳар 100 қизга 112,5 ўғил тўғри келса, ҳозирги кунда бу нисбат 105 атрофида.

Туғилишда табиий жинс нисбатга кўра ўғил болалар сондаги фарқни таъминлашади, натижада гендер баланс қайтарилмоқда.

Гендер тенглик – эркаклар учун ҳам фойда
Ўғил фарзанд афзаллиги гендер нотенглигини кучайтириб, эркаклар орасида ҳам ўзгача салбий оқибатлар келтириб чиқаради. Мисол учун, Хитойда “яланғоч новдалар” атамаси ҳомилани қиз бўлгани учун аборт қилинган оиланинг эркак фарзандлари учун ишлатилади. Улар миллионлаб сон билан бўдоқ қолишга маҳкум бўлади. Аммо ҳозирги тенденция бу оқибатни ортга қайтармоқда.

Қиз фарзанд афзаллиги: янги ижобий силжиш
“Айрим ҳудудларда энди қиз болани афзал кўриш бошланмоқда”, — дея таъкидлайди The Economist. Бу янги ижобий силжиш натижасида:

Японияда бир фарзандни режалаштирувчи жуфтликлар айнан қизни танлашни афзал кўрмоқда;

Дунё бўйлаб ота-оналар ҳам ўғил, ҳам қизга эга бўлишни хоҳлайди, лекин Ғарб мамлакатларида (АҚШ, Скандинавия) ота-оналар биринчи бола ўғил бўлса, иккинчида қизни кутишади;

Эътиборли жиҳати шунда: адопция қилувчилар кўпинча қиз болаларга нисбатан кўпроқ пуллик ёрдам тўлашга тайёр;

ИВФ орқали жинс танлаш имконияти мавжуд бўлган давлатларда ҳам қизни танлаш талаби ортмоқда.

Сабаблар ва мотивациялар
Нега ота-оналар қизни афзал кўрмоқда? Сабаблари қуйидагича:

Тарбия ёналиши: кўплар фикрича, қизлар меҳрибон, мулойим ва меҳрга бой бўлиб етишади;

Кексаликка ғамхўрлик: қадимги анъаналар бўйича, кексайган онага ғамхўрлик кўрсатиш вазифаси қизнинг елкасига тушади;

Ижтимоий ресурслар: қизлар баъзан таълимда эртак, эркаклар эса 93% қамоқдаги маҳкумлар ичида жойлашгани кўрсатмоқда;

Таълим статистикаси: ривожланган мамлакатларда аёлларнинг 54% олий маълумотли бўлса, эркакларда бу кўрсаткич 41%ни ташкил қилади — бу кўрсаткичларда гендер тенгсизлиги тимсоли ҳисобланади.

Технологик имкониятлар ва келажак муаммолари
Келажакда ҳомила жинсини танлаш учун кўпроқ имкониятлар яратилмоқда:

Х хромосомали сперматозоидлар танланиши ёки эмбрион жинсини аниқлаш усуллари кенгаймоқда;

Гарчи ҳозирда бу технологиялар нисбатан қиммат ва чекланган бўлса ҳам, яқин келажакда оммалашади;

Бу эса янги номутаносибликлар (масалан, аёлларнинг ўғиллардан кўп авлод туғиши) келиб чиқиши мумкин.

Бу ўзгаришлар ижтимоий мувозанат, иқтисодиёт, демографик тенденциялар ва гендер тенглиги жиҳатидан чуқур таҳлилни талаб қилади.

Ижобий тенденциялар: гендер тенглигини янги босқичга олиб чиқади
Умуман олганда, қиз ҳомиласини аборт қилиш амалиётининг камайиши — гендер дискриминациясига қарши глобал курашда ютуқдир. Ижобий омил — эндиликда жамиятларда гендер тенглигини мустаҳкамлаш ва гендер стереотипларни йўқ қилиш ҳаракати кучаймоқда. Бунинг натижасида, ҳам эркаклар, ҳам аёллар учун янада адолатли ижтимоий меъёрлар шаклланади.

Аммо технологиялар ривожланиб, жинс танлаш имконияти кенгайса, бу балансни сақлаш ва гендер мувозанатини ҳимоя қилиш учун янги ҳуқуқий, ахлоқий ва ижтимоий меъёрлар зарур бўлади.

Хулоса: гендерга асосланган абортлар пасаймоқда — тенг келажак сари
Глобал миқёсда қиз ҳомилаларига қарши абортлар сезиларли даражада қисқарди;

Осиё давлатларида туғилишдаги жинс нисбат нормаллашмоқда;

Гендер стереотипларга қарши ижобий психологик ўзгаришлар кучаймоқда;

Ҳукуматлар ва жамиятлар гендер тенгликни янада кучайтириш учун янги чоралар кўриши зарур.

Бу бурилиш нуқтаси гендер тенглиги йўлида муҳим адим бўлиши мумкин — эркак ва аёл фарзандлар ҳамда уларнинг ҳуқуқлари тенг равишда ҳурмат қилинишининг янги босқичи. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!