Putin va Zelenskiy oʻzaro uchrashishi mumkin. Istanbul muzokaralari yakunlari

^{Foto: Sergey Karpuxin / TASS}
Rossiya va Ukraina delegatsiyalari bir muddat tanaffusdan keyin Istanbulda muzokaralarni tikladi. Muzokaralar arafasida Kievdagilar minimal maqsad – gumanitar masalalarni hal qilish, maksimum dastur esa – oʻt ochishni toʻxtatish ekanini aytgandi.

Muzokaralar qariyb uch soat davom etdi. «Muzokaralar konstruktiv ruhda oʻtdi», - dedi uchrashuv yakunida Rossiya delegatsiyasi rahbari Vladimir Medinskiy jurnalistlarga.

U Rossiya tomoni Ukraina tomonining sulh tuzish boʻyicha pozitsiyasi ifodalangan takliflarni qabul qilgani haqida xabar berdi. «Bu takliflar yaqin vaqt ichida koʻrib chiqiladi, prezidentga etkaziladi va tegishli javob qaytariladi», dedi Medinskiy.

Muzokaralarning ilk natijalaridan biri Rossiya mudofaa vazirligi Kiev va Chernigov yoʻnalishlarida harbiy harakatlarni keskin qisqartirgani boʻldi, Ukraina qurolli kuchlari ushbu hududlardagi rossiyalik harbiylarning bir qismi olib ketilganini ma'lum qilgan.

Qaysi masalalarda kelishildi, qaysilari ochiq qoldi?
Muzokaralarda Ukraina delegatsiyasi safida ishtirok etgan Aleksandr Chaliy Ukraina tinchlik sulhi tuzishi uchun referendum oʻtkazilishi va unda fuqarolar taklif etilgan kelishuv variantini ma'qullashi kerakligini aytib oʻtdi.

Tinchlik sulhi faqat oʻt ochish toʻliq toʻxtatilganidan keyin imzolanishi mumkin. Keyin kelishuvni Ukraina parlamenti va garant-davlatlar parlamentlari ratifikatsiya qiladi.

Oʻz navbatida, Vladimir Medinskiy ikki davlat tashqi ishlar vazirliklari kelishuvni tasdiqlagan vaqtda Vladimir Putin va Vladimir Zelenskiyning uchrashuvi oʻtkazilishi mumkinligini aytdi.

Shu vaqtgacha Rossiya tomoni Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiyning Rossiya rahbari Vladimir Putin bilan uchrashuv oʻtkazish borasidagi taklifini e'tiborsiz qoldirib kelayotgandi.

Shuningdek, tomonlar Qrim va Donbass masalasini alohida muhokama etishga kelishishgan. Ukraina tomoni shunday sxema taklif etgan:

• Qrim va Sevastopol maqomi boʻyicha muzokaralar keyingi 15 yil mobaynida olib boriladi, tomonlar bu masala echimi uchun qurol qoʻllanmaydi;
  
• Donbassdagi «xalq respublikalari» maqomi va taqdiri masalasi alohida punktga kiritiladi, uni ikki mamlakat prezidentlari oʻzaro uchrashuvda alohida muhokama qilishlari mumkin;
  
• Ukraina qator davlatlarning aniq va qat'iy kafolatlari mavjud boʻlgan taqdirda, yadroviy boʻlmagan va bloklardan xoli boʻlgan davlat maqomiga rozi boʻladi;
  
• Oldingi punkt (agar bu boʻyicha kelishuvga erishilgan taqdirda) amalda Ukraina hududida xorijiy harbiy bazalar va harbiy kontingentlar joylashtirilmasligi shartini nazarda tutadi;
  
• Ukraina hech qanday harbiy-siyosiy ittifoqlarga kirmasligi kerak. Ukraina hududida xalqaro harbiy mashgʻulotlar faqatgina kafil-davlatlar roziligi bilan oʻtkazilishi mumkin boʻladi.

Ukraina bunday kafil-davlatlar sifatida Buyuk Britaniya, Xitoy, AQSh, Turkiya, Frantsiya, Kanada, Italiya, Polsha va Isroilni koʻrmoqda. Ularning ayrimlari oldindan oʻz roziliklarini bildirib boʻlishgan.

Ukraina taklifiga koʻra, kelishuvda kafil-davlatlarning oʻzaro hamkorligining samarali mexanizmi ham belgilanishi kerak. Bu mohiyatan NATO nizomidagi 5-modda bilan oʻxshash (alyansning biror a'zosiga hujum butun alyansga hujum sifatida qaraladi).

Ukrainaga qarshi urush yoki qurolli agressiyaning boshqa shakli kuzatilsa, kafil-davlatlar uch kun ichida maslahatlashuv oʻtkazishadi, keyin esa Ukrainaga yordam koʻrsatish ularning yuridik majburiyatiga aylanadi.

Ukraina delegatsiyasi vakili David Araxamiyaning aniqlik kiritishicha, bu takliflar hozircha Rossiya tomoniga topshirilgan va endi Kiev Moskvadan javob kutadi.

Medinskiy esa Ukraina tomoni takliflarini murosaga eltuvchi konstruktiv qadam deb atadi va Rossiya ularni koʻrib chiqib, tegishli javobni berishini ma'lum qildi.

Muzokaralar qanday oʻtdi?
Bu muzokaralar ikki haftadan oshiq vaqtdan keyingi ilk oʻzaro uchrashuv boʻldi. Turkiyaga avval Rossiya delegatsiyasi, keyin ukrainlar etib kelishdi.

Muzokaralarning bu bosqichi Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdoʻgʻan vositachiligida oʻtkazildi. Dolmabaxchedagi muzokaralar maydoniga tashrif buyurgan Erdoʻgʻan ikki delegatsiya vakillari bilan uchrashdi va muzokaralarni ochib berdi va Ukraina hamda Rossiya prezidentlari oʻzining qadrdon doʻstlari ekanini aytdi.

«Adolatli dunyo — barcha tomonlar uchun gʻalabadir, toʻqnashuvlarning davom etishi tomonlarning hech biriga foyda keltirmaydi. Dunyo hamjamiyati Istanbuldagi uchrashuv ishtirokchilaridan ijobiy qaror kutmoqda», dedi u.

Turkiya prezidenti ikki tomon delegatsiyalariga murojaat qilib, ularni oʻt ochishni toʻxtatish rejimini oʻrnatishga chaqirdi. «Turkiya muzokaralar olib borayotgan delegatsiyalarning ishini soddalashtirish uchun barcha zarur yordamni koʻrsatishga tayyor», dedi u.

Muzokaralarda rossiyalik milliarder Roman Abramovich ham ishtirok etdi. Turkiya televideniesi kadrlarida Abramovich Erdoʻgʻanning matbuot kotibi Ibrohim Qalin bilan yonma-yon oʻtirganini koʻrish mumkin.

Urush boshlangach, Abramovich vositachilik rolini bajarib, Moskv va Kiev oʻrtasida bir necha bor qatnagani ma'lum.

Dushanba kuni mart oyi boshida Abramovich va muzokaralarning yana ikki ishtirokchisida zaharlanish simptomlari kuzatilgani haqida xabarlar paydo boʻlgandi.

Keyinroq Abramovichning Rossiya delegatsiyasi bilan tushgan surati RIA Novosti tomonidan e'lon qilindi. Abramovichning muzokaralardagi roli aniq emas, ammo uning vakili biznesmenning muzokaralar borishiga ta'siri cheklangan darajada ekanini aytgan. “Zamin” yangiliklarini “Telegram”da kuzatib boring