CRISPR билан даволаш: инсонда илк муваффақиятли амалиёт ўтказилди

Биотехнология соҳасидаги навбатдаги улкан қадам АҚШдаги Prime Medicine компанияси мутахассислари томонидан ташланди. Улар илк бор инсонда прай-таҳрирлаш деб номланган янги ген терапиясини муваффақиятли синаб кўришди. Бу ҳақда Nature журналида батафсил мақола эълон қилинди.

Революцион технология CRISPR асосида ишлайди ва организмдаги ДНКда нуқтали, аниқ ўзгартиришларни амалга ошириш имконини яратади. Яъни, мутахассислар айнан керакли гендаги мутацияни аниқ аниқлаб, унга тегишли “тузатиш” киритишлари мумкин бўлди.

CRISPR амалиётини бошдан кечирган илк инсон — 18 ёшли йигит сурункали гранулёматоз деб номланган жуда кам учрайдиган, ҳаёт учун хавфли иммун бузилишига дучор бўлган. Бу касалликни вақтида даволамаслик 6–12 ой ичида ўлимга олиб келиши мумкин.

Prime Medicine шифокорлари беморнинг қонидан илдиз ҳужайраларини олиб, лаборатория шароитида CRISPR ёрдамида мутацияни тузатишди. Шундан сўнг у кимёвий терапия олиб, таҳрирланган ҳужайралар ўз тана тузилишига қайта жорий этилди.

Бир ой ўтиб, натижалар ижобий бўлди: беморда жиддий нохуш таъсирлар кузатилмади, иммунитет учун муҳим бўлган фермент фаолияти нейтрофилларнинг 65 фоизида тикланди. Бу — иммун тизимини нормал даражага қайтариш учун етарли кўрсаткич.

Шу билан бирга, Prime Medicine бу терапияни ҳозирча оммавий равишда жорий этмасликка қарор қилган. Сабаби — методика жуда мураккаб ва қиммат. Компания энди организмга тўғридан-тўғри киритиладиган, соддароқ ва арзонроқ ген ислоҳотларини ишлаб чиқиш устида иш олиб боришни мақсад қилган.

Zamin.uz таҳририяти тиббиётдаги бу каби технологик янгиликлар инсон ҳаётини қандай ўзгартириши мумкинлигини ёритишда давом этади. Сизча, генетик таҳрирлаш инсон саломатлиги учун келажакда қандай имкониятларни очади? «Замин»ни Telegram’да ўқинг!