CRISPR bilan davolash: insonda ilk muvaffaqiyatli amaliyot o‘tkazildi

Biotexnologiya sohasidagi navbatdagi ulkan qadam AQSHdagi Prime Medicine kompaniyasi mutaxassislari tomonidan tashlandi. Ular ilk bor insonda pray-tahrirlash deb nomlangan yangi gen terapiyasini muvaffaqiyatli sinab ko‘rishdi. Bu haqda Nature jurnalida batafsil maqola e’lon qilindi.

Revolyutsion texnologiya CRISPR asosida ishlaydi va organizmdagi DNKda nuqtali, aniq o‘zgartirishlarni amalga oshirish imkonini yaratadi. Ya’ni, mutaxassislar aynan kerakli gendagi mutatsiyani aniq aniqlab, unga tegishli “tuzatish” kiritishlari mumkin bo‘ldi.

CRISPR amaliyotini boshdan kechirgan ilk inson — 18 yoshli yigit surunkali granulyomatoz deb nomlangan juda kam uchraydigan, hayot uchun xavfli immun buzilishiga duchor bo‘lgan. Bu kasallikni vaqtida davolamaslik 6–12 oy ichida o‘limga olib kelishi mumkin.

Prime Medicine shifokorlari bemorning qonidan ildiz hujayralarini olib, laboratoriya sharoitida CRISPR yordamida mutatsiyani tuzatishdi. Shundan so‘ng u kimyoviy terapiya olib, tahrirlangan hujayralar o‘z tana tuzilishiga qayta joriy etildi.

Bir oy o‘tib, natijalar ijobiy bo‘ldi: bemorda jiddiy noxush ta’sirlar kuzatilmadi, immunitet uchun muhim bo‘lgan ferment faoliyati neytrofillarning 65 foizida tiklandi. Bu — immun tizimini normal darajaga qaytarish uchun yetarli ko‘rsatkich.

Shu bilan birga, Prime Medicine bu terapiyani hozircha ommaviy ravishda joriy etmaslikka qaror qilgan. Sababi — metodika juda murakkab va qimmat. Kompaniya endi organizmga to‘g‘ridan to‘g‘ri kiritiladigan, soddaroq va arzonroq gen islohotlarini ishlab chiqish ustida ish olib borishni maqsad qilgan.

Zamin.uz tahririyati tibbiyotdagi bu kabi texnologik yangiliklar inson hayotini qanday o‘zgartirishi mumkinligini yoritishda davom etadi. Sizcha, genetik tahrirlash inson salomatligi uchun kelajakda qanday imkoniyatlarni ochadi? “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!