Лондон кўз ёшларга ишонмади. Британия бош вазири нега истеъфога чиқди?

7 июнь куни Британия бош вазири Тереза Мэй расман ўз лавозимидан кетди. Европа Иттифоқидан чиқиш ғояси билан ҳукумат тепасига келган ва қироллик фуқароларига «хавфсиз ва эркин Британия»ни ваъда қилган Мэй хоним 3 йил давомида мамлакат сиёсатида айтарли ўзгариш қила олмади. Унинг даврида асосий вазифаси бўлган «Брекзит» ҳам амалга ошмади. Яна кўплаб омиллар Британиядек қудратли империя бош сиёсатчисининг инқирозига олиб келди.

Салобатсизлик...

Сиёсатчида энг аввало салобат бўлиши керак. Жиддийлик ва совуққон чиқарилган қарорлар унинг айбларини ҳам яшириши мумкин. Масалан, Дональд Трамп ваъда берганидек АҚШда солиқларни камайтирди ва уларни соддалаштирди, катта давлатлар билан ақл бовар қилмас миқдордаги савдо шартномалари имзоланмоқда. АҚШ бизнеси ўз йўлида бир текис давом этмоқда. Аммо Трампнинг ўзини тутиши унинг қилаётган ишларини ҳам сояда қолдирмоқда.

Трамп кўп ҳолларда ҳаддидан ошиб кетаётган бўлса, Тереза Мэйда бошқача ҳолат кузатилди. У етарли даражада қатъиятли бўлмади ва қўпол қилиб айтганда, одамларни уни ҳурмат қилишга мажбурлай олмади. Унинг даврида Британия кўплаб катта-кичик можароларга ўралашиб қолди. Масалан, «Скрипаль иши»ни олсак. Британия разведкачилари бу ишни россиялик агентлар қилганини ҳар қанақасига исботлаб беришди. Мэй хоним эса ўта юшмоқ чиқишлар билан чекланди. Бошқача қилиб айтганда, аёллигига борди...

Консерваторлар ўзларининг кескинликлари билан ажралиб туришади. Мэйда ана шундай тўпорилик етишмади. Британия ҳудуди 244 минг кв.км бўлган (дунёда 78-ўринда), Атлантика океанида жойлашган оддий, аҳамиятсиз давлат эмаски, унинг фуқаролари ва айниқса қиролликнинг дунёдаги энг қудратли империя эканига ишонадиган сиёсатчилари Мэйнинг қатъиятсиз ҳаракатларига бардош беришса.

Британияликлар ўзларини дунёнинг асосий кучи деб ҳисоблашга ўрганишган. Тереза Мэй вақтида эса улар мана шуни ҳис қила олишмади. Унинг Кенияда африкаликлар билан ёки консерваторлар йиғилишида рақсга тушиши «оғир инглиз сиёсатчилари»нинг ғазабига сабаб бўлгани аниқ. Айтганча, Мэй консерваторлар йиғилишига ABBA гуруҳининг машҳур «Dancing Queen» (рақсга тушаётган қиролича) қўшиғи билан чиқиб келганди. Британиядек қироллик бош вазирини дунё сиёсатчилари тролл қилишгача боришди.

Масалан Еврокомиссия раиси Жан Клод Юнкер чиқишларидан бирида Мэй каби рақсга тушиб, қайсидир маънода уни мазах қилганди. Британия томони Юнкерни бу иши учун айблаганда, унинг тарафдорлари твиттерда шундай жавоб беришди: «Ҳаётимизни мусиқа ва қўшиқсиз тасаввур қилиб бўладими?». Энг қизиғи, бу жумла Мэй рақсга тушган «Dancing Queen» қўшиғининг муаллифи ABBA гуруҳининг бошқа бир қўшиғидан олинган. Дарвоқе, Мэйнинг «флешмоблари» орасида қироличага таъзим қилгани ҳам ёдингизда бўлса керак. Бош вазирнинг бу ҳаракати ҳам ижтимоий тармоқларда кулгига сабаб бўлди.

Тереза Мэй вақтида 36 нафар вазир истеъфога чиққани ҳам унинг ҳукумати қанчалик парокандаликка юз тутганини кўрсатади. Бу вазирлардан 21 нафари «Брекзит» борасидаги қарашлари хилма-хил бўлгани сабаб ўз ихтиёрига кўра ишдан кетган. Мэйнинг ҳал қилувчи мағлубияти сифатида Европарламент сайловларини айтиш мумкин. Уинстон Черчилл каби сиёсатчиларни етиштирган консерваторлар партияси сайловлар натижасига кўра Британияда 5-ўринни қўлга киритди.

Британияликлар Мэйнинг худди Маргарет Тетчер каби «темир хоним» бўлишини кутишганди, лекин бундай бўлиб чиқмади. У Европа Иттифоқи раҳбарлари билан бир неча марта музокаралар ўтказиб ҳам «Брекзит» бўйича бир қарорга кела олмади. Етмаганига Дональд Туск ижтимоий тармоқда уни мазах қилишгача борди. Яқинда Ўзбекистонга сафар қилган Европа Кенгаши раиси жаноб Туск «Брекзит» масаласида Мэй билан учрашгач, столдаги ширинликнинг расмини инстаграмдаги саҳифасига жойлаб, шундай деб ёзганди: «Кечирасиз, фақат олчасиз».

Тускнинг бундай ёзиши бежизга эмасди. Британияликлар брекситни катта тортга ўхшатиб, Европа Иттифоқидан тўлиқ ўзларига фойдали ҳолда чиқиб кетишларини, яъни тортни тўлиқлигича қўлга киритишларини айтишган ва «Тортнинг устидаги олчаси ҳам бизники бўлади», деб хитоб қилишганди. Мэй Евроиттифоқ раҳбарлари билан учрашувларнинг бирида бўйнига олча тасвирланган тақинчоқ билан боргани ҳам рамзий маъно касб этганди аслида.

Хуллас, халқ ва атрофидагилар томонидан босим катталашиб боравергач, Мэй кетишга қарор қилди. Британияликлар Европа Иттифоқидан чиқиш ёки чиқмаслик масаласидан шунчалик чарчашдики, ҳозир уларга бу дардисарни ё у ёқлик, ё бу ёқлик қиладиган қатъий раҳбар керак. Масалан, Лондоннинг собиқ мэри ҳамда собиқ ташқи ишлар вазири Борис Жонсон айнан шундай кескин қарор қабул қила оладиган инсон. У айни дамда янги бош вазир бўлиш учун номзодини илгари сурган.

Британия фуқаролари «Брекзит»нинг ҳал бўлмаётгани ва 3 йилдан буён тушунарсиз ҳолатда қолаётгани қироллик ривожланишини орқага сураяпти деб ҳисоблашади. Чиндан ҳам мамлакатнинг асосий сиёсатчилари 3 йилдан буён кунларини ривожланиш йўлидаги ўзгаришларга эмас, «Брекзит»га қаратишмоқда. Британиянинг Европа Иттифоқидан чиқишининг охирги муддати қилиб 31 октябрь белгиланган. Агар томонлар ҳеч қандай келишувга эриша олмасалар, қироллик ЕИдан автоматик тарзда чиқиб кетиши ҳам мумкин. Лекин Британия учун энг яхши йўл ёки ўзи учун манфаатли бўлган соҳалардаги савдо алоқаларини сақлаб қолган ҳолда иттифоқдан чиқиш ёки қайта референдум ўтказиш.

Иккинчи ҳолатда аҳоли катта эҳтимол билан Европа Иттифоқида қолишни маъқул кўради, чунки биринчи референдумда «Европа Иттифоқидан чиқмоқчи бўляпмиз, сиз шунга нима дейсиз?», деган саволга «Ҳа» деб жавоб берганлар чиқиш жараёни қиролликнинг силласини қуритганини кўришди. Британиянинг янги бош вазиридан айнан шу ҳолатни зудлик билан ҳал қилиш талаб қилинади.

Дарвоқе...

Тереза Мэй сиёсатда катта ютуқларга эриша олмагандир, лекин у кетиши ҳақида эълон қилиши ҳам мардлик бўлди. Масалан, Мэй хоним 31 октябргача ҳукумат тепасида қолиб, вазият ҳал бўлишини кутиши ҳам мумкин эди, лекин у қироллик тақдири учун ўзидан бошқа одам келишин маъқул кўрди. Унинг кўз ёши билан тугалланган охирги гапи эса ватани учун қўлидан келганича хизмат қилганини кўрсатди: «Ўзим севган мамлакат учун хизмат қилганимдан бахтиёрман»...
«Замин»ни Telegram’да ўқинг!