13:04 / 18.01.2025

Нега кўпгина уй мушукларининг оёқларида оқ "белгилар", кўкрагида эса "галстук" бўлади?

Кўпгина уй мушукларининг оқ "пойабзал" ва "галстук"га ўхшаш белгилар билан ажралиб туриши кўпчиликда завқ уйғотади. Бу кўринишда улар гўё кийиниб олгандек туюлади. Аммо ёввойи табиатда бундай белгиларга эга мушукларни деярли учратмайсиз. Нега уй мушуклари бундай ранг-баранг кўринишга эга, ёввойи мушуклар эса йўқ? Келинг, буни тушуниб олайлик.

Оқ белгиларнинг келиб чиқиши
Бундай белгилар ёввойи табиатда эмас, балки инсоннинг уй мушукларини асрлар давомида уйротиши натижасида шаклланган. Ёввойи табиатда оқ белгиларга эга бўлган мушуклар ов қилиш ва насл қолдиришда катта муаммоларга дуч келган бўларди. Шу сабабдан, ёввойи табиатда бундай белгиларга эга бўлган йиртқичларни (масалан, шер, йўлбарс) учратиш мумкин эмас.

Инсон ва мушуклар ҳамкорлиги
Мушукларни уйротиш жараёни тахминан 10 минг йил аввал Яқин Шарқда бошланган. Ёввойи мушукларнинг аждоди бўлган Felis silvestris lybica тури табиатда яширинувчи, камуфляж вазифасини бажарадиган кўринишга эга бўлган. Аммо инсоннинг муқим ҳаёт тарзига ўтиши ва ер хўжалиги билан шуғуллана бошлаши мушуклар билан яқин муносабатни бошлаб берди. Гўзалликка интилаётган инсон белгига эга мушукларни уйротиб, уларнинг наслини кўпайтирган.

Генетика ва оқ белгилар
Оқ "пойабзал" ва "галстук" кўриниши мушукларнинг генетик хусусиятлари билан боғлиқ. Бу жараён ҳомила ривожланишининг дастлабки босқичларида юз беради. Тананинг рангини белгилайдиган меланоцитлар деган ҳужайралар ривожланиш пайтида тенг тарқалмаган ҳолатларда оқ белгилар пайдо бўлади. Бунинг учун масъул ген KIT бўлиб, ундаги мутациялар оқ белгилар ҳосил бўлишига сабаб бўлади.

Илмий тадқиқотлар ва селекция
Бугунги кунда генетик тадқиқотлар ушбу белгиларни янада яхшироқ ўрганишга ёрдам бермоқда. Инсон, мушукларнинг янги турларини яратиш учун бу билимлардан фойдаланиб, янада чиройли ва хилма-хил кўринишларга эга бўлган зотларни яратмоқда.

Хулоса
Оқ "пойабзал" ва "галстук" каби белгилар инсон томонидан бошқарилган кўп асрлик селекция натижаси ҳисобланади. Бу мушукларнинг генетик фондига инсон қандай таъсир кўрсата олишига аниқ мисолдир.