Миёвлаётган мушук ортидаги генетик сир

Ҳар бир мушукнинг ўзига хос феъл-атвори бор. Баъзилари ҳар доим миёвлаб туради, бошқалари эса сокинликни афзал кўради. Нега бундай фарқлар юзага келади? Яқинда Японияда ўтказилган илмий тадқиқот бунга жавоб топишга ҳаракат қилди – ва бу жавоб мушукларнинг генларида яширинган бўлиши мумкин.

BBC'нинг хабарига кўра, Кёто университети олими Юме Окамото бошчилигидаги тадқиқотчилар гуруҳи мушукларнинг хатти-ҳаракатларини ўрганиш учун бутун Япония бўйлаб мушук эгалари билан ҳамкорлик қилган. Мушук эгалари мушуклари ҳақида махсус сўровномани тўлдиришган ҳамда ДНК намунаси учун мушукларнинг оғиз бўшлиғидан суртмалар олишган.

Тадқиқотчилар андроген рецептори (АР) деб аталувчи генни таҳлил қилган. Ушбу ген тананинг тестостерон каби гормонал таъсирларга қандай жавоб беришини назорат қилади. АР гени Х хромосомада жойлашган бўлиб, унда маълум ДНК кетма-кетликлари такрорланиб келади. Қисқароқ такрорлар генни гормонларга нисбатан сезгирроқ қилади. Қисқа АР генига эга мушуклар дадил ва гапдон бўлади.

Тадқиқот 280 дона мушуклар устида ўтказилган бўлиб, тадқиқот натижасида қисқа АР вариантига эга мушуклар кўпроқ пишиллаш ва инсонларга қарата миёвлаш билан ажралиб туриши аниқланган. Эркак мушукларда бу ген варианти уларни овозли ва талабчан қилади – масалан, овқат сўраш ёки ташқарига чиқишни исташда. Аёл мушукларда эса бу ген тажовузкорлик билан боғлиқ бўлади – айниқса бегона инсонларга нисбатан.

Узоқроқ ва фаол бўлмаган АР генига эга мушуклар эса анча сокин бўлишади. Ажабланарлиси шундаки, бу ген кўпинча наслдор, яъни мўътадил характерга эга бўлиши учун селекция қилинган зотли мушукларда учрайди.

Мушукларнинг инсонлар билан бирга яшаш уларнинг янада “гапдон”, яъни овозли бўлишига олиб келган бўлиши мумкин, бироқ бу ҳар доим ҳам қулай эмас – баъзида тажовузкорлик ҳам ортади.

Окамото бошчилигидаги тадқиқот мушукларнинг хулқи нафақат генетик, балки атроф-муҳит омиллари билан ҳам шаклланишини кўрсатади. Масалан, мушуклар инсон эътиборига муҳтож бўлган, ресурслар чекланган муҳитларда ўзини дадилроқ тутишга мажбур бўлади. Бу эса уларнинг кўпроқ миёвлаши ёки ҳатто тажовуз кўрсатишига олиб келади.

Бу турли феъл-атворлар табиатда яшаб қолиш учун зарур бўлган муҳим жиҳатдир. Бир хил мушук типининг мавжуд бўлиши мумкин эмас – баъзиларига уй шароитида “сўзгўй” ва жонкуяр феъл фойда берса, бошқаларига тинчлик ва кузатувчанлик фойда беради.

Ўзбекистон мушуксеварлари учун бу тадқиқот муҳим хулоса беради: мушукнинг овоз чиқариши ёки бегоналарга муносабати – буларнинг барчаси нафақат тарбия ёки муҳитга, балки унинг генларига ҳам боғлиқ. Агар сизнинг мушугингиз ҳар куни сиз билан “суҳбат” қуришга уринаётган бўлса, эҳтимол, бу унинг генетик меросидир.

Шунинг учун ҳар бир мушукни ўз дунёси, ўз табиатига эга жонивор сифатида қабул қилиш муҳимдир. Бу уларни янада яхши тушунишга ва уларга яхшироқ ғамхўрлик қилишга ёрдам беради. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!