Асрлар давомида чапақайлар истеъдоди ҳақидаги ривоятлар халқ тафаккурида мустаҳкам ўрин эгаллаб келган, деб хабар берди hi-tech.mail.ru. Леонардо да Винчи, Эйнштейн, Наполеон ва Тесла сингари ёрқин шахслар рўйхатининг чапақай экани ҳақидаги маълумотлар кўпчиликка “ижодкорлик ва чапақайлик ўртасида туғма боғлиқлик бор” деган қарашни шакллантирган.
Бироқ сўнгги илмий таҳлиллар бу тасаввурларни тубдан шубҳа остига қўйди. Корнелл университети психологлари, хусусан, профессор Даниэль Касасанто раҳбарлигидаги гуруҳ мингга яқин илмий мақолаларни таҳлил қилар экан, фақатгина 17 таси ушбу мавзуни холис баҳолаш учун етарли экани аниқланди. Уларнинг хулосасига кўра, чапақайлик ва ижодкорлик қобилияти ўртасида ҳеч қандай аниқ устунлик ёки туғма афзаллик мавжуд эмас.
Ҳатто ижодий тестлар ва касблар қаторида ҳам чапақайлар устунликка эга эмас. Мета-таҳлил натижалари кўрсатдики, баъзи ҳолларда ўнақайлар ижодий муаммоларни ечишда ёхуд дивергент фикрлашда озгина устунликка эга. Санъат ва мусиқа соҳаларида чапақайлар нисбатан кўпроқ учраши эса, бу соҳаларда уларнинг улуши жамиятдаги улушидан ортмаслиги мумкинлигини ҳам кўрсатади.
Нега “чапақай даҳо” ривояти пайдо бўлди? Олимлар фикрича, статистик хатолар ва энг ёрқин мисолларни умумлаштириш инсон тафаккурининг табиий хусусиятидир. Бир неча машҳур чапақай рассом ёки олимдан келиб чиқиб, одамлар ушбу хусусиятни барчага умумий деб қабул қилади. Бундан ташқари, жамоат онгида чапақайларнинг руҳий касалликларга мойиллиги ва бу ҳолатнинг ижодкорлик билан боғланиши ҳақида ҳам нотўғри қарашлар бор.
Мутахассислар таъкидлайдики, чапақайлик на истеъдод, на қарғиш, балки оддий биологик меъёрдир. Чапақайлар орасида яққол ижодий устунлик йўқ ва бу афсоналар, асосан, маданий қолиплар ва тасодифий мисоллар билан боғлиқ. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!
Ctrl
Enter
Хато топдИнгизми
Иборани ажратиб Ctrl+Enter тугмасини босинг Мавзуга оид янгиликлар
