Йил охиригача нотариатда катта ўзгариш бўлади – Русланбек Давлетов

Нотариуслар томонидан юритиб келинган 15тадан ортиқ реестр китоблари, дафтар ва журналлар бекор қилингани ортидан 300-400 млн сўм иқтисод қилинган, деб маълум қилди Адлия вазири Русланбек Давлетов.

«Электрон тизим жорий этилиши ортидан бутун адлия вазирлиги тизимида 1 млрд сўмгача маблағ иқтисод бўлди. Бу – жуда катта маблағ. Халқнинг пули тўғрисида гап кетяпти. Давлат тизимида ишлаётганларнинг бирортаси ўзимнинг пулим деб гапиришга ҳаққи йўқ. Халқнинг пулини ишлатяпмиз. Нотариатдан келаётган даромадлар ҳам халқнинг пули. Шу сабабли харажатларимизни иқтисод қилиш – олдимизда турган энг катта масала.

2019 йил 1 январдан нотариатнинг фаол модели, битимларни тасдиқлашда экстерриториаллик принципи жорий этилган бўлиб, натижада нотариал ҳаракат учун сарфланаётган вақт тенг ярмига қисқартирилди. Ҳар йилига 100 млн сўмдан иқтисод қилинадиган бўлди. Электрон ижро ва назорат тизимига ўтдик. Қоғозсиз ишлаяпмиз ҳозир, ҳамма ишимиз электрон равишда бўляпти. «E-notarius.uz» ахборот портали ишга туширилди. Нотариал идораларда оптик толали алоқа тармоғи ўрнатилди.

Нотариусларнинг бекор қилинган реестр китоблари арзон нарсамас, шунинг ўзидан 300-400 миллионгача харажатларни иқтисод қиладиган бўлдик. Реестр китобларининг ўрнига нотариал ҳаракатлар бармоқ изларини сканер қилишга ўтдик», – дейди у.

Давлетов хусусий нотариуслар фаолият бошлагач, соҳада нималар ўзгариши ҳақида ҳам тўхталди.

«[Хусусий нотариал идораларга нотариусларни] танлаб олиш ўзгармайди. Бир хил тизим бўлади. [Нотариусларга қўйиладиган талаблар] шундайлигича қолади. Хусусий нотариуслар [манфаати] нуқтайи назаридан қарайдиган бўлсак, уларнинг йўқотадиган нарсаси кўпаяди. Чунки бугунги кунда нотариусларнинг аксарияти интизомий жавобгарликка тортамиз десак, жуда кўп марта меҳнатга лаёқатсизлик таътилига чиқиб олишади. «Без содержание» деган нарсамиз бор. Буларнинг ҳаммаси давлатга зарар. Тўғри, иссиқ жон, ҳамма касал бўлади, лекин «больничный» очтирганларнинг ҳаммаси касал бўлгани учунгина таътил олаётгани йўқ-да. [Хусусий нотариуслар иш бошласа,] шу ҳолатлар йўқ бўлади. Эртага биз уларга интизомий жазо қўллаймиз, деб орқасидан югуриб юрмаймиз.

Хусусий нотариуслар электрон тизимга уланган бўлади, лицензион талабни бажармаган ҳолда уларни тизимдан узиб қўямиз. Бу дегани у ҳеч қандай нотариал ҳаракатни амалга оширолмайди. Яъни унга мижоз келмайди, натижада қанча даромаддан қуруқ қолади. Бугунги кунда давлатга тушаётган пул эртага хусусий нотариусларнинг ўзига тушади. Бир кун ишламаса одамлар у ерга келмайди. Натижада рақобат юзага келади, нотариусларнинг муомаласи ўзгаради», дейди вазир.

Унинг таъкидлашича, нотариал ҳаракатлар учун тўловларни автоматик ҳисоблаш ҳамда СМС хабарнома тизими жорий қилинган бўлиб, бу нотариат соҳасидаги коррупция ҳолатининг камайишига катта ёрдам берган.

«Биз нотариуслар фаолиятини назорат қилишга қанча ҳаракат қилдик. Ҳамма нарсани қилиб кўрдик. Ишга келиш-кетишини бармоқ изи орқали назорат қилишни жорий қилдик, СМСларни йўлга қўйдик, квитанцияни нотариусларнинг ўзлари ёзолмайдиган қилдик, ҳозир ҳаммасини тизим яратиб беряпти.

Нотариат соҳасидаги муаммоларга фундаментал ечим топиш учун соҳада рақобат бўлиши керак. Шунинг учун хусусий нотариуслар тизимига ўтиляпти. 2020 йилнинг охиригача соҳада катта ўзгариш бўлади», дея таъкидлайди Русланбек Давлетов. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!