Ўзбекистонда мансабдор шахслар томонидан тадбиркорлик субъектларига молиявий жарималарни асоссиз қўллаш учун шахсий маъмурий жавобгарлик жорий этилиши мумкин. Бизнес-омбудсман томонидан қонун лойиҳаси шаклида тақдим этилган ташаббус жамоатчилик муҳокамасига қўйилган бўлиб, суд томонидан ноқонуний деб топилган жарималар учун мансабдор шахсларга нисбатан сезиларли миқдорда жарималар белгилашни назарда тутади.
Мазкур чоралар назорат органларига қарши тадбиркорлар томонидан кўтарилган суд ишлари сонининг ўсишига жавобан қабул қилинмоқда. Бизнес-омбудсман аппарати томонидан тақдим этилган маълумотларга кўра, 2024 йилда судларда кўриб чиқилган 6370 та шикоятнинг 5280 таси (ёки 82 фоиздан ортиғи) тадбиркорлар фойдасига ҳал қилинган.
Бу ноқонуний жарималарнинг бекор қилиниши ва 1,4 триллион сўмга яқин маблағнинг қайтарилишига олиб келди. 2025 йилда ҳам ушбу тенденция сақланиб қолди.
Йилнинг дастлабки олти ойида судларда шунга ўхшаш 4738 та мурожаат қайд этилган. Улардан 3755 таси тадбиркорлар фойдасига ҳал бўлиб, натижада 3,1 триллион сўмдан ортиқ жарималар бекор қилинган.
Қонун лойиҳасига илова қилинган ҳужжатларда қайд этилишича, асоссиз молиявий санкцияларни қўллаш ҳолатлари юқори даражада қолмоқда. Ташаббус муаллифлари таъкидлашича, мавжуд қонунчиликдаги асосий муаммо шундаки, мансабдор шахсларнинг бундай ноқонуний ҳаракатлари учун тўғридан-тўғри маъмурий жавобгарлик кўзда тутилмаган.
“Жавобгарликнинг йўқлиги назорат, ҳуқуқни муҳофаза қилиш ва бошқа давлат органлари вакилларининг тадбиркорларга нисбатан молиявий санкцияларни асоссиз қўллашига ва шахсий жавобгарликдан қочишга олиб келмоқда”, дейилади қонун лойиҳасига илова қилинган изоҳда. Мазкур ҳуқуқий бўшлиқни бартараф этиш мақсадида Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексга янги 241-11-модда – “Тадбиркорлик субъектларига асоссиз жарима қўллаш” моддасини киритиш таклиф этилмоқда.
Таклиф этилаётган норма бўйича, агар мансабдор шахс томонидан тадбиркорга қўлланган молиявий жарима суд томонидан ноқонуний деб топилса, ушбу мансабдорнинг ўзига жарима солинади. Давлат хизматчисига нисбатан белгиланган жарима миқдори 20 дан 40 базавий ҳисоблаш миқдоригача бўлиб, бу 8,24 миллион сўмдан 16,48 миллион сўмгача тенг.
Мазкур қонун лойиҳаси бизнесни ҳуқуқий ҳимоя қилишни кучайтириш ва мансабдор шахсларнинг қабул қилган қарорлари учун шахсий жавобгарлигини оширишга қаратилган. Шунингдек, 2025-йил 1-июлдан бошлаб Ўзбекистонда “биринчи имконият” тамойили жорий этилади.
Ушбу тамойил кичик тадбиркорлик субъектларини ўз фаолиятининг дастлабки йилда савдо ва тадбиркорлик соҳасидаги маъмурий қоидаларни биринчи марта бузган тақдирда жавобгарликдан озод қилишни назарда тутади. Бу эса бизнес учун қулай муҳит яратишга хизмат қилувчи чоралардан бири ҳисобланади.
