Ўрта асрларнинг атоқли олими Леонардо да Винчи Олтин шох кўрфази орқали Истанбулни қўшни Галата тумани билан боғлайдиган кўприк меъмори бўлиши мумкинлиги кимнинг хаёлига келибди, дейсиз? Лойиҳа мусулмон ҳукмдори, Усмонийлар империясининг султони Боязид II томонидан буюртма қилинган.
Бироқ, кўприк қурилмай, фақат чизмаларда қолиб кетган. Лойиҳанинг охиригача бажарилмаганига нима сабаб бўлганини ҳеч ким билмайди, тарих эса сукут сақлайди. Эҳтимол, бунга ички сиёсатдаги беқарорлик таъсир қилгандир ёки бошқа омиллар ҳам таъсир қилган бўлиши мумкин.
Ўтган асрнинг ўрталарида Туркия архивларидан 1502 йилга оид қизиқарли хат топилган бўлиб, унда Леонардо да Винчи Усмонийлар султони Боязид II га узунлиги 280 метр ва остидан елканли кемалар ўтиши учун етарлича баланд бўлган кўприк қуришни таклиф қилади.
Лойиҳа инқилобий тусга эга эди. Чунки кўприк ўша даврдаги бошқа кўприкларга қараганда 10 баравар узун бўлиши кутилган. Бундай узунлик билан ўша пайтда ишлатилган ўндан ортиқ кўприк ости устунлар керак бўлган. Бироқ, да Винчи инновацион ғояни таклиф қилган — унинг кўприги яхлит битта аркадан иборат бўлган.
Шу билан бирга, италиялик муҳандис структуранинг бўрон ва зилзилалар каби табиий офатлар таъсирига чидамли бўлишига кафолат берган. Бунинг учун кўприкнинг икки четида махсус истеҳкомлар — стабилизаторлар ўрнатилиши режалаштирилган эди. Кўприк лойиҳасининг ўзи юқорида тавсифланган кашфиётдан анча олдин — XVIII асрнинг охирида, Леонардонинг бошқа асарлари ичидан топилган.
Шундай қилиб, Америка Қўшма Штатларидаги Массачусетс технология институтининг бир гуруҳ тадқиқотчилари ажойиб меъморий иншоотнинг мустаҳкамлигини аниқлашга қарор қилишди.
На чизмаларда, на хатда кўприк қурилиши таклиф қилинган материаллар кўрсатилмагани боис, замонамиз олимлари ўша пайтда мавжуд бўлган муҳандислик технологияларини таҳлил қилишга мажбур бўлишди. Хулоса аниқ эди: ўша пайтда ягона мос ва мавжуд манба - тош бўлгани ҳисобга олинса, бундай кўприкни фақат мукаммал текисланган тош блоклардан қуриш мумкин эди.
Олимлар Леонардо да Винчи кўпригининг чизмаларини ўрганиб, унинг моделини 1:500 масштабда кичрайтирилган вариантда қуришди. Асл нусхада минглаб қурилиш блоклари керак бўлар эди. Кичикроқ нусха учун муҳандислар 126 та блокни чоп этиш учун 3D принтердан фойдаланишди.
Натижа тадқиқотчиларни ҳайратда қолдирди. Маълум бўлишича, кашфиётчи ҳамма нарсани аниқ ҳисоблаб чиққаню. Бўрон ва зилзиланинг энг оғир шароитларига бардош бера оладиган ўта барқарор конструкцияни лойиҳалаштирган. Модель бундай кўприк ўз оғирлигини ушлаб туриши мумкинлиги ва кўприкни ушлаб турадиган устунларга муҳтож эмаслигини кўрсатди. Бу ихтиро бизнинг давримизда ҳам дунёдаги энг бардошли кўприклардан бири бўлиши мумкин эди.
Бугун да Винчи кўприги қурилиши керак бўлган жойда, замонавий меъморчилик дурдонаси — Галата кўприги қад ростлаб турибди.
“Замин” янгиликларини “Telegram”да кузатиб боринг
