Экономика және бейбітшілік институты (Institute for Economics & Peace, IEP) елдердің қауіпсіздік пен тұрақтылық деңгейін бағалайтын Global Peace Index 2025 рейтингін ресми түрде жариялады. Биылғы зерттеу 163 мемлекет пен аймақты қамтыды, олар әлем халқының шамамен 99,7 пайызын құрайды. Бұл рейтингті жаһандық деңгейдегі ең сенімді талдаулардың біріне айналдырады.
Есепте айтылғандай, әлем жалпы көріністе барған сайын қауіпті сипатқа ие болуда. Зерттеу авторларының пікірінше, жаһандық бейбітшілік деңгейі алтыншы жыл қатарынан төмендеуін жалғастыруда. Әсіресе, ірі аймақтық және халықаралық қақтығыстарға әкелетін факторлар бұрын-соңды болмаған жоғары деңгейге жетті.
Бейбітшілік индексі қалай қалыптасады?
Жаһандық бейбітшілік индексі 23 негізгі көрсеткішке сүйене отырып есептеледі. Бұл көрсеткіштер үш үлкен топқа біріктірілген:
- қоғамдық қауіпсіздік пен халықтың қорғалу деңгейі;
- ішкі және халықаралық қақтығыстардың болуы және олардың ауқымы;
- елдің милитаризация деңгейі.
Талдау барысында әскери шығындардың көлемі, қақтығыстардағы құрбандар саны, қылмыс жағдайлары сияқты нақты статистикалық мәліметтермен қатар, халықаралық сарапшылардың бағалары да ескеріледі. 2025 жылдың қорытындысы бойынша әлемдегі орташа бейбітшілік көрсеткіші 0,36 пайызға нашарлағаны атап өтілді.
Әлемдегі ең қауіпсіз елдер
Рейтингтің абсолютті көшбасшысы тағы да Исландия болды. Бұл ел 17 жыл қатарынан әлемдегі ең тыныш мемлекет мәртебесін сақтап келеді. Сондай-ақ, 2025 жылы ең тыныш бес ел келесідей қалыптасты:
-Исландия;
-Ирландия;
-Жаңа Зеландия;
-Австрия;
-Швейцария.
Есеп авторлары атап өткендей, бұл елдер "позитивті бейбітшіліктің" жоғары деңгейімен ерекшеленеді. Яғни, тұрақты институттар, қоғамдағы сенім ахуалы және зорлық-зомбылықтың төмен деңгейі бұл елдердің негізгі артықшылықтары болып табылады. Батыс және Орталық Еуропадағы қауіпсіздік деңгейі соңғы төрт жылда аздап төмендегеніне қарамастан, бұл аймақ әлі де әлемдегі ең тыныш аймақ ретінде бағаланады.
Ең қауіпті елдер қандай?
Рейтингтің төменгі жағында қауіпсіздік тұрғысынан ең ауыр жағдайға тап болған елдер орналасқан. Олардың ішінде:
-Ресей;
-Украина;
-Судан;
-Конго Демократиялық Республикасы;
-Йемен.
Сарапшылар бұл елдерде жалғасып жатқан қарулы қақтығыстар, саяси тұрақсыздық пен гуманитарлық дағдарыстар бейбітшілік деңгейіне айтарлықтай кері әсерін тигізіп жатқанын атап өтті.
Өзбекстанның нәтижесі қандай?
2025 жылғы Global Peace Index рейтингінде Өзбекстан өткен жылмен салыстырғанда екі сатыға жоғарылап, жалпы 64-орынды иеленді. Бұл көрсеткіш елде қауіпсіздік пен тұрақтылық бағытында белгілі бір оң өзгерістер бар екенін білдіреді.
Орталық Азия елдері арасында рейтинг төмендегідей бөлінген:
-Қазақстан - 56-орын;
-Қырғызстан - 78-орын;
-Тәжікстан - 79-орын;
-Түрікменстан - 78-орын.
Сарапшылар аймақтағы қауіпсіздік мәселелері көп жағдайда әлеуметтік тұрақтылыққа, экономикалық реформалар мен мемлекеттік институттардың тиімділігіне байланысты екенін атап өтуде.
“Zamin”-ді Telegram-нан оқыңыз!
«Меҳмон» тобындағы келушілер бұл жарияланымға пікір қалдыра алмайды.
