Floridadan millionlab odamlar evakuatsiya qilinmoqda: «Agar qolsangiz, sizni oʻlim kutadi»

^{Foto: Reuters}
Amerikaning chorshanba kuni kechqurun «Milton» toʻfoni yopirilishi kutilayotgan Florida shtatidan besh milliondan ortiq odam evakuatsiya qilinmoqda. Shtatdagi uchinchi eng yirik shahar boʻlmish Tampa meri soʻnggi 100 yillikdagi eng kuchlisi boʻlishi mumkin boʻlgan toʻfon hududida qolish oʻlimga teng ekanidan ogohlantirgan.

«Men hech qanday dramalashtirmasdan aytishim mumkinki, agar siz aholi evakuatsiya qilinishi lozim boʻlgan hududlarda qolishni tanlasangiz, oʻlasiz», — degan Jeyn Kastor CNN telekompaniyasi efirida.

Toʻfonlarni kuzatish milliy markazi (NHC) prognozlariga koʻra, «Milton» mahalliy vaqt bilan chorshanba kuni kechqurun (Toshkent vaqti bilan payshanba kunining birinchi yarmida) Florida sohillariga etib kelishi kutilmoqda.

Shtatning uch milliondan ortiq kishi yashovchi markaziy va gʻarbiy hududlari tabiiy ofat epimarkazi boʻlishi kutilmoqda.

Sinoptiklar kuchli yomgʻir va kuchli shamollar nafaqat sohil hududlarda, balki shtat ichkarisida ham kuchli toshqinlar keltirib chiqarishidan ogohlantirmoqda. Sohilda toʻlqin balandligi 3-4 metrga etishi mumkin.

Floridadagi axloq tuzatish muassasalari departamentiga koʻra, 4,5 mingdan ortiq mahbus «jamoat xavfsizligiga zarar etkazmagan holda» tabiiy ofat qamrab olishi kutilayotgan hududdan koʻchirilgan.

Shuningdek, Tampa atrofida joylashgan harbiy aviabaza ham evakuatsiya qilingan.

^{Sun'iy yoʻldoshdan olingan tasvirlarda «Milton» toʻfoni AQShning Sharqiy sohillariga etib kelishdan oldin krater shaklini olganini koʻrish mumkin. Foto: NOAA/Reuters}
AQSh hukumatining Favqulodda vaziyatlarni boshqarish boʻyicha federal agentligi ma'lum qilishicha, jabrlangan hududlarga etkazib berish uchun 20 mln portsiya egulik hamda 40 mln litr suv tayyorlab qoʻyilgan.

Agentlik «Milton» oqibatlarini bartaraf etish uchun zarur resurslar maksimal darajada tayyorlanganini xabar qilgan: bular shahar va dengiz qidiruv-qutqaruv guruhlari, tibbiyot boʻlinmalari, AQSh Armiya korpusidan vaqtinchalik guruhlar, muhandislar va chiqindilarni yoʻq qilish boʻyicha mutaxassislar.

«Milton» toʻfoni nimasi bilan xavfli?

«Milton» toʻfonining oʻziga xosligi shundaki, u bir necha tornado keltirib chiqarishi mumkin, deb ogohlantirmoqda meteorologlar.

AQSh Milliy okean va atmosfera tadqiqotlari agentligi (NOAA) dovuldan keyin yuzaga kelishi muqarra boʻlgan shtorm Saffir-Simpson shkalasi boʻyicha eng yuqori beshinchi toifani qayd etishi hozirdan aniq ekanini ma'lum qilgan.

Bunday kategoriya shamol tezligi kamida soatiga 252 kilometrni tashkil etganida beriladi.

AQSh prezidenti Jo Bayden mamlakatda yuzaga kelgan favqulodda vaziyat tufayli Germaniya va Angolaga rejalashtirilgan safarlarini bekor qilgan. OAVga koʻra, bu tufayli Rossiya bosqinini qaytarish uchun Ukrainaga qurol etkazib berish masalasiga bagʻishlangan «Ramshtayn» formatidagi uchrashuv ham keyinga qoldiriladi.

Oq uy barcha federal xizmatlar, jumladan uy-joy qurilishi xizmati jabrlanuvchilarga zarur yordamlarni koʻrsatishga tayyorligini ma'lum qilgan.

Ikki haftacha oldin ham Florida boshqa bir «Helen» toʻfoniga yoʻliqqandi, bu soʻnggi 19 yil ichida AQShda roʻy bergan eng ajalvor tabiiy ofat boʻlib turibdi. Qurbonlarning aniq soni ma'lum emas, ammo rasmiylarga koʻra, bu miqdor 225 kishidan oshadi — 2005 yil avgustida roʻy bergan va tarixdagi eng koʻp qurbonga sabab boʻlgan deb hisoblanadigan «Katrina» toʻfoni esa 2 mingga yaqin kishini hayotdan olib ketgandi.

Floridaliklarning koʻpchiligi allaqachon «Helen» tufayli turar joylarini yoʻqotgan. Uylari omon qolganlar esa «Milton»dan omon chiqishiga ishonmaydi.

Koʻpchilik uylarini tark etishda oyna va derazalarni tambalab, devorlar atrofini qum toʻldirilgan qoplar bilan oʻramoqda, ammo sinoptiklar fikricha, bu choralar koʻproq xotirjamlik uchun qilinmoqda va amalda bu tabiiy ofatdan qutqara olmaydi.

^{Foto: EPA}
Tabiiy ofatdan qochish

38 yoshli musiqachi Jon O'Liri Reuters agentligi bilan suhbatda oʻz pianinosini uyda qoldirish ogʻir boʻlgani, ammo hozir barcha oʻz jonini saqlab qolish rejimida ekanini aytgan.

Parom operatori, 58 yoshli Ken Vud «Helen» toʻfoni vaqtida oʻz uyida qolgan va tabiiy ofatdan tirik chiqqandi, ammo bu safar u 16 yoshli mushugi bilan birgalikda qochishga qaror qilgan. Uning aytishicha, bu uning hayotidagi eng qoʻrqinchli pallalardan biri boʻlgan: «Biz bu xatoni boshqa takrorlamaymiz».

38 yoshli Mark Feynman allaqachon xavfsiz hududga koʻchib oʻtgan. U jurnalistlar bilan suhbatda 13 soat davomida oʻz oilasini Alabama chegarasigacha olib borganini aytib bergan.

Uning soʻzlariga koʻra, yoʻlda ular avtomobillarga yonilgʻi quyish shoxobchalarida yuzaga kelgan ulkan navbatlarga guvoh boʻlishgan. Markning aytishicha, benzin taqchillashgan va u oʻz mashinasi gibrid dvigatel bilan jihozlanganidan mamnun ekanini bildirgan.

^{Floridadan shimolga olib ketuvchi yoʻllarda yuz minglab avtomobillar harakatlanmoqda. Foto: EPA}
Florida gubernatori Ron Desantis yonilgʻi quyish shoxobchalariga benzin etkazib berish hukumatning birinchi galdagi vazifasi boʻlishini ma'lum qilgan. Shuningdek, shoshilinch tarzda elektromobillar uchun vaqtinchalik quvvatlash stantsiyalari oʻrnatilmoqda.

AQSh tarixidagi eng vayronkor toʻfonlar

AQSh Milliy okean va atmosfera tadqiqotlari agentligi (NOAA) dovullar ma'lumotlari bazasiga koʻra, 1924 yildan keyingi davrda Atlantika okeanida kamida 40 ta dovul beshinchi toifaga chiqqan.

Quyida sohil aholisi uchun eng halokatli oqibatlarga olib kelgan dovullar keltirilgan:

1969 yilda Missisipiga yopirilgan «Kamilla» dovuli oʻzi bilan 7,5 metr balandlikdagi toʻlqin olib keladi (olimlar buni «pikdagi toʻlqin» deb atashadi) va sohildagi deyarli barcha qurilmalarni yuvib ketadi. Dovul qurbonlari soni 259 kishi boʻlgan, shuning aksari Virjiniya shtatida yashovchilar edi, etkazilgan moddiy zarar miqdori 1,4 mlrd dollar atrofida boʻlgan.

1992 yilda Florida janubiga «Endryu» toʻfoni yopiriladi va uning markazida shamol tezligi soniyasiga 70 metrdan oshadi. Bu tabiiy ofat oqibatida 26 kishi halok boʻlgan, ammo yana oʻnlab oʻlimlar bilvosita toʻfon bilan bogʻliq edi. Tabiiy ofat etkazgan zarar miqdori 30 mlrd dollarni tashkil etadi, bu oʻsha vaqtda «Endryu»ni AQSh tarixidagi eng qimmatga tushgan tabiiy ofatga aylantirgan.

2018 yilda Floridaga «Maykl» toʻfoni kirib kelgan, bu oʻshanda shtat tarixidagi eng kuchli toʻfon deb atalgandi. Tabiiy ofat qurbonlari kamida 74 kishi boʻlgan (shunan 59 nafari AQSh va yana 15 nafari — Markaziy Amerikada), etkazilgan moddiy zarar miqdori 25 mlrd dollardan oshgan.

Yaqinlashib kelayotgan «Milton»dan ikki haftacha oldin AQSh sohillariga oʻlimvor «Helen» toʻfoni ham yopirilgandi. Uning oqibatida halok boʻlganlar soni 200 kishini tashkil etdi, qurbonlar soni boʻyicha u faqat 2005 yilda Luizianada qariyb 2 ming kishini hayotdan olib ketgan «Katrina»dan ortda qoladi. “Zamin” yangiliklarini “Telegram”da kuzatib boring